Giải cứu chung cư tái định cư - không thể chậm trễ
Hà Nội - Có nhiều bất cập kéo dài trong công tác bảo trì, quản lý, sử dụng tài sản công. Nếu không có giải pháp kịp thời, nhà tái định cư sẽ ngày càng tụt hậu.
Không thể chậm trễ việc hỗ trợ chung cư tái định cư. Ảnh: Minh Hạnh
Nguyên nhân gốc rễ
Hệ thống nhà tái định cư từng được xem là chính sách nhân văn, nhằm đảm bảo chỗ ở ổn định cho người dân nhường đất phục vụ phát triển hạ tầng. Tuy nhiên, sau hơn hai thập kỷ, mô hình này đang bộc lộ nhiều bất cập trong vận hành, tài chính và quản lý tài sản công.
Từ ngày 1.8.2024, khi Luật Nhà ở (sửa đổi) chính thức có hiệu lực, các quy định liên quan đến nguồn thu, bảo trì, đấu giá... sẽ được tổ chức lại một cách minh bạch và đồng bộ. Đây được kỳ vọng là cú hích giúp “giải cứu” hàng loạt chung cư tái định cư, từ đó phục hồi niềm tin và thúc đẩy tiến độ giải phóng mặt bằng cho các dự án trọng điểm của Thủ đô.
Đại diện Công ty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội cho rằng, phần lớn các tòa nhà tái định cư do đơn vị này quản lý được xây dựng từ năm 2001. Hiện nay, hệ thống kỹ thuật, thiết bị chung đã xuống cấp nghiêm trọng, cần kinh phí lớn để duy tu, cải tạo. Tuy nhiên, nguồn thu từ phí bảo trì 2% rất hạn chế, nhiều tòa không có hoặc thu không đủ do được bán trước khi Luật Nhà ở có hiệu lực.
Việc lập kế hoạch sửa chữa cũng gặp nhiều vướng mắc do phải chờ phê duyệt dự toán chi tiết từ cơ quan có thẩm quyền. Trong khi đó, kể từ năm 2020, theo quy định mới, phần diện tích thương mại không còn nằm trong phạm vi điều chỉnh của Thông tư 124/2016/TT-BTC, khiến nguồn thu phục vụ bảo trì càng thêm eo hẹp.
Một bất cập khác là nhiều Ban quản trị chung cư được thành lập chậm, hoạt động nhưng chưa hiệu quả, không tiếp nhận bàn giao vận hành, không ký hợp đồng với đơn vị chuyên môn, dẫn đến ách tắc trong công tác bảo trì, sửa chữa.
Việc thay đổi chính sách theo Nghị định 95/2024/NĐ-CP và Nghị định 108/2024/NĐ-CP tiếp tục khiến công tác bảo trì bị đình trệ. Hai nghị định này yêu cầu đưa toàn bộ nguồn thu từ hoạt động cho thuê vào ngân sách, đồng thời lập kế hoạch sửa chữa chung với dự toán ngân sách hằng năm. Tuy nhiên, các thủ tục liên ngành còn phức tạp, gây chậm trễ trong phê duyệt.
Đồng bộ giải pháp từ cơ chế đến hành động
Trước thực trạng trên, TP Hà Nội đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và kế hoạch triển khai đồng bộ. Theo thông tin từ Sở Xây dựng Hà Nội - từ năm 2023, UBND TP Hà Nội đã cho phép sử dụng nguồn thu từ cho thuê tầng 1 để hỗ trợ bảo trì 6 hạng mục thiết yếu: thang máy, hệ thống PCCC, điện, nước, máy phát điện, chống sét... Nhờ đó, một số tòa nhà đã được sửa chữa thang máy, máy phát điện trong giai đoạn 2023 - 2024.
Từ ngày 1.8.2024, Luật Nhà ở năm 2023 chính thức có hiệu lực, xác lập rõ trách nhiệm bảo trì phần sở hữu chung thuộc tài sản công. Trong đó, quy định rõ chủ sở hữu phải đóng góp nếu kinh phí bảo trì không đủ; phần diện tích đã bán sẽ không được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước.
Sở Xây dựng cũng đã giao Trung tâm Quản lý nhà TP Hà Nội lập danh mục các tòa nhà xuống cấp để lên kế hoạch sửa chữa toàn diện. Đồng thời, khẩn trương triển khai Đề án “Đầu tư xây dựng nhà ở xã hội phục vụ tái định cư giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030”.
Đối với phần diện tích tầng 1 bị bỏ hoang, Sở Xây dựng đề xuất ba nhóm giải pháp: tổ chức đấu giá theo cụm thay vì từng ô nhỏ để tạo điều kiện cho nhà đầu tư vận hành chuỗi dịch vụ; chuyển đổi công năng thành nhà sinh hoạt cộng đồng, khu vui chơi tại các khu vực còn thiếu thiết chế văn hóa; bàn giao cho địa phương quản lý nếu vị trí không còn giá trị khai thác thương mại.
Các đơn vị quản lý nhà đã được giao phối hợp cùng Sở Tài chính, Sở Quy hoạch - Kiến trúc, Sở Xây dựng để khẩn trương hoàn thiện hồ sơ, xác định giá cho thuê và trình phê duyệt trong quý III/2025.
