Nhật Bản đau đầu vì đồng Yên yếu, lao động nước ngoài không muốn nhập cư: Thu nhập trung bình chỉ bằng ½ Mỹ, có dấu hiệu chảy máu chất xám

Ở mức thấp nhất trong gần 40 năm so với đồng USD, yên Nhật và sự suy yếu của nó đang khiến quan chức chính phủ và các thống đốc ngân hàng trung ương chạy đua tìm một chính sách phản ứng khẩn cấp thuyết phục.

Một ước tính cho thấy, các hộ gia đình ở Nhật Bản đang phải đối mặt với mức tăng chi phí hàng năm lên tới 90.000 yên (570 USD) do giá thực phẩm và năng lượng nhập khẩu tăng cao. Các cơ sở sản xuất từ nhỏ lẻ đến lớn đều đau đáu bài toán thuê và giữ chân lao động. Đồng yên trượt giá đồng nghĩa với việc người lao động nhập cư có thể kiếm được nhiều tiền hơn ở các quốc gia khác.

Đối với một số công ty, phản ứng rõ ràng nhưng cũng đầy đau đớn: họ phải tăng lương để thu hút lao động nước ngoài, đồng thời chuyển chi phí sang người tiêu dùng và gián tiếp gây áp lực lạm phát.

Chẳng hạn vào năm ngoái, nhà cung cấp dịch vụ dọn phòng Nhật Bản Bears, vốn phụ thuộc một phần vào lực lượng lao động trẻ có trình độ từ Philippines, đã tăng phí dịch vụ lần đầu tiên sau 18 năm, lên tới 20%. Trong năm tài chính trước đó, doanh thu của Bears đạt 6 tỷ yên.

Tuy nhiên, ở các doanh nghiệp nhỏ, lợi nhuận thấp, tăng lương lớn không phải lựa chọn khả thi về lâu dài.

“Mức lương của tôi vẫn giữ nguyên”, Spandan Sunar, một công dân Nepal 27 tuổi cho biết. Sunar hiện đang làm việc tại một công ty vận tải ở Chiba, phía đông Tokyo, từng gửi khoảng 50.000 yên mỗi tháng về cho gia đình ở quê khi anh mới đến vào năm 2018.

Hiện tại, giá trị tương đương đã tăng lên 80.000 yên mỗi tháng. Nếu gửi đúng 80.000 yên, Sunar sẽ không đủ khả năng. Bản thân anh cũng phải giảm chi tiêu hàng tháng.

“Người nước ngoài làm việc tại Nhật Bản đang phải vật lộn với vấn đề thu nhập thấp”, anh nói và so sánh hoàn cảnh của mình một cách bâng khuâng với những người bạn Nepal kiếm được mức lương cao hơn ở Mỹ và Úc.

Theo khảo sát năm 2024 của công ty nhân sự Mynavi Global, 91% sinh viên và người lao động nước ngoài sống ở Nhật Bản cho biết họ muốn ở lại. Con số này giảm 5,8 điểm phần trăm so với năm 2022. Lý do hàng đầu được nêu là do đồng yên yếu.

Ngay cả khi loại bỏ yếu tố tiền tệ, mức lương của Nhật Bản từ lâu vẫn ở mức khiêm tốn vì bị ảnh hưởng bởi hàng thập kỷ giảm phát và tăng trưởng thấp. Vào đầu những năm 1990, bong bóng tài sản Nhật Bản đã nổ tung.

Một số công ty đã phải đưa ra các điều kiện làm việc linh hoạt như một chiến lược tuyển dụng nhân viên nước ngoài. Dịch vụ thanh toán PayPay của Nhật Bản đã và đang cung cấp các lựa chọn làm việc từ xa để thu hút các kỹ sư tài năng.

Người phát ngôn nói với Nikkei Asia: “Bạn có thể làm việc ở bất cứ đâu tại Nhật Bản, kể cả từ các khu nghỉ dưỡng”.

Tuy nhiên, giải pháp tiềm năng này có thể không phù hợp với những công việc đòi hỏi tay nghề thấp hơn. Hiroo Yamanouchi, đối tác kiêm người đứng đầu bộ phận tư vấn nghề nghiệp tại Mercer Japan, cho biết: “Những người lao động có mức lương tương đối thấp, như thực tập sinh kỹ thuật, công nhân trong ngành dịch vụ và sản xuất bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi đồng yên yếu”.

Dẫu vậy, theo Shinji Yamazaki tại công ty nhân sự Career-tasu giải thích, nhiều sinh viên không phải người Nhật đến đây vì họ thích đất nước này, bất kể cơ hội kiếm được việc làm được trả lương cao hơn ở nước ngoài. Tiếng Nhật là ngôn ngữ độc đáo và nhiều người một khi đã thành thạo sẽ không muốn chuyển tới những khu vực nói tiếng Anh.

Tuy nhiên, nếu không tăng lương và đồng Yên cũng tiếp tục suy yếu, số lượng người muốn đến Nhật Bản trong tương lai sẽ sụt giảm, theo Yamazaki, phó giám đốc bộ phận phát triển kinh doanh toàn cầu của Career-tatsu. Công nghệ thông tin là lĩnh vực mà các công ty Nhật Bản đặc biệt quan ngại.

Đối với các công việc cổ trắng, Kevin Naylor, giám đốc điều hành của Future Manager World USA kiêm cựu giám đốc của cơ quan tìm kiếm nhân tài trên thế giới cho biết các công ty ở Nhật Bản có xu hướng thuê công dân bản địa hoặc người nước ngoài sinh sống ở Nhật Bản.

Luke Furnival, phụ trách thị trường công nghệ với tư cách phó giám đốc của công ty tuyển dụng Robert Walters Japan, cho biết: “Thường có một khoảng cách đáng kể giữa những gì ứng viên mong đợi và những gì họ có thể làm ở Nhật Bản. Trong vài năm qua, chúng tôi đã phải tập trung quản lý kỳ vọng đó hơn những năm trước”.

Theo Furnival, một số công ty đã điều chỉnh chiến lược để đảm bảo lực lượng lao động cần thiết. Chi phí đang tăng lên đối với các doanh nghiệp đang tìm cách lấp đầy vị trí quản lý cấp cao.

Theo Junichi Takinami, giám đốc điều hành quốc gia của Korn Ferry Japan, chi phí thuê giám đốc điều hành thường cao gấp 2-3 lần so với việc thuê lãnh đạo địa phương hoặc thăng chức nhân viên.

Phát biểu với điều kiện giấu tên, trích dẫn tính nhạy cảm của vấn đề, một đại diện của công ty tuyển dụng nói với Nikkei Asia rằng một số nhà sản xuất lớn trong 6 tháng qua đã ngừng tìm kiếm các ứng viên bên ngoài Nhật Bản.

Tình trạng chảy máu chất xám ở Nhật Bản vẫn chưa xảy ra trên diện rộng, song theo hầu hết các công ty nhân sự mà Nikkei Asia liên hệ, đã có một số dấu hiệu ban đầu về sự dịch chuyển. Christopher Delcourt, giám đốc quốc gia Nhật Bản của công ty tuyển dụng Hyre cho biết: “Chúng tôi đang chứng kiến ngày càng nhiều giám đốc điều hành cấp cao người Nhật muốn chuyển đến Singapore, Malaysia và Việt Nam”.

Theo: Nikkei Asia