Liệu ông Rodrigo Duterte có thể làm thị trưởng Davao từ nhà tù ICC?
Cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã trở thành cựu lãnh đạo đầu tiên của nước này đối mặt với cáo buộc tội ác chống lại loài người tại Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) ở The Hague, Hà Lan.
Ông cũng vừa giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử thị trưởng Davao vào tháng 5/2025, dù đang bị giam giữ tại ICC. Tuy nhiên, việc ông có thể đảm nhận vai trò thị trưởng từ nhà tù vẫn là một câu hỏi pháp lý và ngoại giao hóc búa.
Ông Duterte, người từng giữ chức thị trưởng Davao trong hơn hai thập kỷ trước khi trở thành tổng thống vào năm 2016, đã giành được hơn 660.000 phiếu bầu, gấp tám lần đối thủ gần nhất, theo kết quả chính thức từ Ủy ban Bầu cử Philippines (Comelec).
Chiến thắng này thể hiện ảnh hưởng bền vững của gia đình Duterte tại Davao, thành phố lớn ở miền nam Philippines, nơi ông được xem là người mang lại trật tự nhờ chính sách cứng rắn chống tội phạm.
Ông Rodrigo Duterte (áo trắng) năm 2018. Ảnh: gov.ph
Tuy nhiên, các chuyên gia pháp lý cho rằng ông Duterte khó có thể đảm nhận chức vụ từ nhà tù Scheveningen của ICC. Theo luật Philippines, các quan chức được bầu phải tuyên thệ nhậm chức trên lãnh thổ quốc gia hoặc ít nhất là tại đại sứ quán Philippines ở nước ngoài.
Joel Butuyan, một trong năm luật sư Philippines được công nhận tại ICC, nhấn mạnh rằng việc cho phép ông Duterte tuyên thệ từ nhà tù sẽ là “đặc quyền” và có thể mở ra tiền lệ nguy hiểm. Butuyan nói: “Không có quy định nào trong luật quốc tế hay luật Philippines cho phép điều này”.
Leila De Lima, cựu Bộ trưởng Tư pháp và hiện là nghị sĩ, cũng cho rằng việc tuyên thệ trong nhà tù ICC là “không khả thi về mặt pháp lý”. Bà giải thích rằng việc tuyên thệ là hành động thuộc quyền tài phán quốc gia, không thể thực hiện ở nước ngoài trừ phi tại đại sứ quán.
De Lima, người từng bị giam gần bảy năm dưới thời ông Duterte vì cáo buộc liên quan đến ma túy (sau đó được hủy bỏ), cảnh báo rằng việc cho phép ông tuyên thệ có thể dẫn đến các yêu cầu tiếp theo, như ký tài liệu hay điều hành Davao từ xa.
Đáng ngạc nhiên, Bộ trưởng Nội vụ và Chính quyền địa phương Jonvic Remulla công nhận chiến thắng của Duterte và gọi ông là “thị trưởng được bầu”. Ông thậm chí đề xuất ý tưởng yêu cầu ICC cho phép một lãnh sự Philippines đến thăm ông Duterte để thực hiện lễ tuyên thệ.
Tuy nhiên, bộ trưởng Remulla cũng thừa nhận ông Duterte cần “có mặt trực tiếp” để thực hiện nhiệm vụ, nếu không, phó thị trưởng sẽ đảm nhiệm vai trò này. Theo Bộ luật Chính quyền địa phương Philippines, nếu thị trưởng vắng mặt quá ba ngày, phó thị trưởng sẽ tự động thay thế. Con trai út của Duterte, Sebastian, vừa đắc cử phó thị trưởng Davao, có thể đảm nhận vai trò này.
Kristina Conti, trợ lý luật sư tại ICC, khẳng định không có tiền lệ nào cho việc một cá nhân bị giam tại ICC được bầu làm quan chức.
