Đại học thế kỷ 21: Không bài giảng, không thi cử

Sinh viên học theo nhóm, trực tiếp giải quyết các dự án thực tế do doanh nghiệp đặt hàng, mở ra hướng đi mới giữa khủng hoảng kỹ năng và tài chính đại học.

Câu chuyện “nếu như” và sự ra đời của NMITE

Khoảng 8 thế kỷ trước, một nhóm học giả rời Đại học Oxford sau mâu thuẫn với người dân địa phương. Họ từng đứng trước ngã rẽ - nếu rẽ trái, họ có thể đã lập một trường ở Hereford, cách đó 106 km, nhưng họ lại rẽ phải và sáng lập Đại học Cambridge, tạo nên cuộc cạnh tranh kéo dài hàng trăm năm.

Hạ nghị sĩ Jesse Norman - đại diện khu vực Hereford kể lại câu chuyện giả tưởng này tại lễ tốt nghiệp đầu tiên của NMITE hồi tháng 5 vừa qua. Ông Norman, người vận động thành lập NMITE và hiện là Chủ tịch Viện, nhấn mạnh: “Cách học tại NMITE gần như đi ngược toàn bộ hệ thống đại học hiện nay. Chúng tôi không chạy theo sinh viên quốc tế, mà tập trung nâng cao năng lực và kỹ năng cho thanh niên Anh”.

NMITE được thành lập nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt kỹ sư, mở rộng cơ hội giáo dục đại học ở các vùng ít trường, đồng thời thử nghiệm mô hình đào tạo mới. Viện không đặt nặng nghiên cứu mà tập trung giảng dạy bậc cử nhân và thạc sĩ kỹ thuật, gắn liền dự án thực tế trong doanh nghiệp, hướng đến việc làm ngay sau khi ra trường.

Hiện NMITE có khoảng 50 nhân viên, phần lớn sống tại địa phương. Viện đào tạo các chuyên ngành kỹ thuật chuyên sâu, gồm chương trình tích hợp cử nhân - thạc sĩ kéo dài 3 năm, rút ngắn so với 4 năm thông thường, được thiết kế đạt chuẩn Hội đồng Kỹ thuật Anh quốc.

Giám đốc điều hành James Newby nhận định NMITE ra đời để giải quyết “nghịch lý” trong giáo dục đại học Anh: “Chúng ta đang đối mặt cuộc khủng hoảng kỹ năng ở quy mô quốc gia”.

Mô hình học tập “ngược đời”

Khảo sát Kỹ năng của Bộ Giáo dục Anh 2022 cho thấy thiếu hụt kỹ năng chiếm 36% số vị trí tuyển dụng, tăng mạnh so với 22% năm 2017. Đồng thời, 20% người có bằng đại học ở độ tuổi lao động làm công việc không yêu cầu trình độ cao. Chính sách mở rộng đại học từ 1997 dưới thời Thủ tướng Tony Blair đạt mục tiêu 50% thanh niên học đại học vào năm 2017, nhưng cũng dẫn đến mất cân bằng giữa học thuật và đào tạo nghề.

Trước bối cảnh này, NMITE chọn hướng đi hoàn toàn mới. Viện thành lập năm 2013 với 15 triệu bảng Anh vốn khởi nghiệp từ Bộ Giáo dục, trong đó 8 triệu bảng Anh từ Quỹ Phát triển Khu vực Marches Local Enterprise Partnership. Sau giai đoạn thử nghiệm và chậm mở cửa một năm do đại dịch Covid-19, NMITE chính thức đón 27 sinh viên đầu tiên năm 2021. Hai năm sau, Viện được cấp quyền tự trao bằng và tuyển thêm 55 sinh viên.

Elena Rodríguez-Falcón - Giám đốc điều hành đầu tiên của NMITE, là người hình thành triết lý “học bằng làm”. Xuất thân từ Monterrey (Mexico), bà tốt nghiệp kỹ thuật, từng là nữ kỹ sư duy nhất trong nhà máy 200 công nhân. Khi làm việc tại Đại học Sheffield, bà nhận thấy sinh viên kỹ thuật phải được đào tạo lại khi vào doanh nghiệp, vì thiếu kỹ năng thực hành.

Từ đó, NMITE xác định mục tiêu tạo ra “kỹ sư sẵn sàng làm việc từ ngày đầu”. Sinh viên học bằng cách trực tiếp giải quyết vấn đề thực tế trong dự án, với giảng viên đóng vai trò hướng dẫn thay vì giảng dạy lý thuyết. Chương trình tổ chức thành các “sprint” 8 tuần, mỗi năm có 3 kỳ học liên tục. Sinh viên học toàn thời gian từ 9 giờ sáng đến 5 giờ chiều, 5 ngày/tuần - giống như lịch làm việc chuyên nghiệp.

Tuyển sinh khác biệt và tỷ lệ có việc làm cao

NMITE không yêu cầu sinh viên có A-level Toán hay Vật lý - điều hiếm thấy trong ngành kỹ thuật. Ông Norman giải thích: “Tài năng phân bố đồng đều trên cả nước, nhưng cơ hội thì không. Chúng tôi chọn những người có ý chí, đam mê và sức bền, chứ không chỉ dựa vào điểm số”.

Mô hình này còn giúp thu hút nữ sinh. Báo cáo EngineeringUK 2020 - 2021 cho thấy phụ nữ chiếm 18,5% sinh viên kỹ thuật - công nghệ ở các trường đại học Anh, 14,6% ở cao đẳng kỹ thuật. Nguyên nhân một phần do chỉ 23,1% nữ sinh học Vật lý và 37,2% học Toán cấp A-level.

Tại NMITE, nữ sinh chiếm khoảng 16% tổng số, dự kiến tăng trên 20% nhờ số đơn đăng ký nữ giới tăng mạnh. Viện cũng áp dụng mô hình “học theo khối” (block learning): sinh viên chỉ tập trung vào một môn trong 8 tuần, thay vì học nhiều môn song song. Theo ông Newby, “cách này giúp tăng tốc độ học, cho phép sai sót và thử nghiệm trong môi trường an toàn”.

David Helfand, nhà vật lý thiên văn, nhận định: “Một số sinh viên không thể học tốt khi học nhiều môn cùng lúc, nhưng phát triển mạnh trong mô hình học theo khối”.

Gắn chặt với doanh nghiệp - đào tạo gắn việc làm

Ngay từ năm đầu, sinh viên NMITE làm việc theo nhóm nhỏ cho doanh nghiệp trong các dự án thực tế. Các đối tác này trở thành “khách hàng”, đưa ra yêu cầu và giám sát quá trình. Viện hiện hợp tác với hơn 80 doanh nghiệp, từ Heineken, Microsoft, Virgin Media đến các công ty nhỏ trong lĩnh vực quốc phòng, năng lượng, xây dựng và nông nghiệp công nghệ cao.

Ông Newby nhấn mạnh: “Việc tích hợp với doanh nghiệp không phải phần phụ, mà là cốt lõi chương trình”.

Kết quả bước đầu khả quan: 23/25 sinh viên khóa tốt nghiệp đầu tiên có việc làm kỹ sư đúng chuyên ngành ngay trước hoặc vài tuần sau khi ra trường, phần lớn tại chính doanh nghiệp đối tác.

Cựu sinh viên Elise Cummings, hiện là kỹ sư tại Balfour Beatty, chia sẻ: “Mỗi bài tập đều giống công việc thực tế. Tôi học cách giao tiếp, tiếp nhận phản hồi. Hai tuần sau tốt nghiệp, tôi đã làm tại công trình nhà máy điện hạt nhân Sizewell C, bờ đông Anh”.

Thách thức và triển vọng nhân rộng mô hình

Dù tiên phong, NMITE vẫn đối mặt nhiều khó khăn. Nền đại học Anh chủ yếu gồm các trường lớn, lâu đời, vận hành chậm, dựa vào danh tiếng truyền thống.

Ông Newby thừa nhận: “Chúng tôi phải thuyết phục sinh viên chọn trường họ chưa từng nghe tên, ở vùng họ chưa từng đến. Tuy nhiên, quy mô nhỏ và linh hoạt giúp thích nghi nhanh và tuân thủ quy định quốc gia”. Bà Elena Rodríguez-Falcón, rời NMITE năm 2022, đồng tình rằng mô hình hấp dẫn nhưng khó thuyết phục mọi người đầu tư vào thứ chưa được kiểm chứng.

Ông Rick Miller, sáng lập Trường Kỹ thuật Olin (Mỹ) - mô hình truyền cảm hứng cho NMITE, cho rằng, vị trí nông thôn là thách thức. Olin nằm cạnh MIT và Harvard, nơi có sẵn nguồn nhân lực dồi dào. Hereford thì không phải trung tâm đô thị, nên thu hút và giữ chân nhân tài là yếu tố sống còn.

Bà Diana Beech - Giám đốc Viện Finsbury, nhấn mạnh: “Toàn hệ thống cần nhiều mô hình đổi mới như NMITE. Muốn phát triển giáo dục đại học ở Anh, phải dám thử nghiệm”.

Tương lai mô hình đại học “thực hành”

Hiện NMITE có 110 sinh viên, dự kiến tăng lên khoảng 200 trong khóa mới. Nguồn tài chính từ học phí, tài trợ đào tạo và đóng góp từ quỹ, tổ chức từ thiện, nhà hảo tâm. Ông Newby nói: “Chúng tôi cần lớn gấp 2 - 3 lần hiện nay để bền vững, nhưng vẫn giữ quy mô nhỏ để không mất bản sắc.”

Viện đặt mục tiêu cải thiện cân bằng giới tính ngành kỹ thuật và hướng đến xây dựng mô hình nhân rộng ở thị trấn hoặc thành phố nhỏ khác.

Theo ông Rhys Morgan - Giám đốc Giáo dục và Kỹ năng Viện Hàn lâm Kỹ thuật Hoàng gia Anh, mô hình có thể áp dụng cho các ngành khoa học ứng dụng khác như hóa học, kiến trúc, xây dựng. “Đây không phải chương trình nặng toán, mà hướng thực hành, sáng tạo, giúp hình thành lực lượng kỹ sư linh hoạt”, ông Rhys Morgan nói.

Nhà vật lý Mỹ David Helfand khẳng định: “Đại học hiện vẫn mắc kẹt mô hình thế kỷ 19. Chúng ta cần những thử nghiệm như NMITE để tạo đa dạng thật sự”.