Chứng lo âu lan rộng trong giới trẻ Mỹ: Khi dùng mạng xã hội trở thành cơn nghiện

Đây không chỉ là một con số thống kê khô khan, mà là tiếng chuông cảnh báo cho cả một thế hệ đang vật lộn với nỗi lo lắng thường trực, phần lớn bắt nguồn từ chính chiếc điện thoại họ cầm mỗi ngày.

Báo cáo mới nhất của Bộ Y tế Mỹ, cùng nghiên cứu từ các chuyên gia, cho thấy thủ phạm chính là mạng xã hội và “doomscrolling” – hành vi lướt liên tục các tin tiêu cực. Đặc biệt sau đại dịch COVID-19, thời gian Gen Z dán mắt vào màn hình tăng vọt.

“Họ gần như bị buộc dây vào mạng xã hội”, Tiến sĩ Balachundhar Subramaniam từ Trường Y Harvard nhận xét. Gen Z có thể dành tới 7 tiếng mỗi ngày trên điện thoại, không phải vì thích, mà vì nghiện.

Theo một khảo sát năm 2024 của Morning Consult, 53% Gen Z Mỹ thường xuyên doomscroll, tức liên tục tiêu thụ nội dung tin dữ trên mạng. WHO thậm chí cảnh báo hơn 1/10 thanh thiếu niên đang có dấu hiệu sử dụng mạng xã hội như một dạng nghiện, khó kiểm soát và dẫn đến hậu quả tâm lý nặng nề.

Tiến sĩ Judson Brewer từ Đại học Brown giải thích rằng doomscrolling không làm ta bớt lo mà càng khiến lo lắng tăng vọt. “Nó giống như đưa não đi xin dopamine, mỗi cú vuốt là một lần mong chờ ‘phần thưởng’ thông tin giúp giảm bất an. Nhưng thứ ta nhận lại là nỗi sợ, mất ngủ, và áp lực tâm lý kéo dài”.

Đáng nói, vấn đề không chỉ là ở nội dung mà còn ở chính thiết kế của mạng xã hội. Các thuật toán được xây dựng để người dùng cuộn mãi, giống như cách đồ ăn vặt được tối ưu để khiến ta ăn không ngừng. Andrea Guastello từ Đại học Florida cho rằng người dùng ngày càng bị động: “Chúng ta thấy lo nhưng không biết làm gì, và cứ cuộn mãi như một phản xạ”.

Không dừng lại ở cảm xúc, lo âu còn gặm nhấm cả cơ thể: mất ngủ, mệt mỏi, bồn chồn, khó tập trung. Ánh sáng xanh từ màn hình điện thoại cũng góp phần ức chế melatonin, khiến chất lượng giấc ngủ xuống dốc, kéo theo lo âu ngày càng trầm trọng.

Lối thoát ở đâu giữa mê cung dopamine?

Tiến sĩ Brewer đề xuất 3 bước đơn giản để thoát khỏi vòng xoáy doomscrolling:

1. Nhận diện cơn thôi thúc muốn lướt.
2. Ghi nhận cảm giác căng thẳng do hành vi đó gây ra.
3. Chọn một hành vi lành mạnh hơn, ví dụ như đi bộ 10 phút.

Cả Brewer và Subramaniam đều khuyên nên giảm thời lượng dùng điện thoại xuống dưới 2 giờ/ngày, chia nhỏ thời gian đọc tin tức, tắt thông báo và để điện thoại về chế độ thang xám (đen trắng). Thay vì cuộn feed vô định, hãy ưu tiên vận động, chơi thể thao, kết nối với thiên nhiên, tham gia sở thích cá nhân hay đơn giản là… ngủ đủ giấc.

Với Crystal Park, giáo sư tâm lý tại Đại học Connecticut, vấn đề nằm ở tốc độ thay đổi chóng mặt của thế giới: “Những điều từng chắc chắn giờ không còn nữa. Gen Z đang đi tìm kết nối và ý nghĩa, nhưng họ bị cuốn vào một guồng xoay khiến chính hành trình đó trở nên mù mờ”.

Cái lo của thế hệ trẻ không chỉ là điểm số, công việc hay tương lai, mà còn là bị lạc lối thầm lặng giữa một thế giới quá ồn ào. Và đôi khi, cách để bình tâm lại chính là buông điện thoại xuống.