Thiên tai 2025: Dồn dập, trái quy luật và những kỷ lục chưa từng có

Theo thống kê đến ngày 13/12, trên Biển Đông đã có 15 cơn bão và 6 áp thấp nhiệt đới hoạt động ở mức cao nhất từ trước tới nay. Mùa bão năm nay ghi nhận hàng loạt đặc điểm dị thường, nhiều cơn bão di chuyển rất nhanh, cường độ mạnh bất thường, thậm chí “đi ngược” quy luật thông thường. Các cơn bão số 5, 9, 10, 11, 13 đều là những ví dụ điển hình cho xu thế cực đoan này.

Đáng chú ý, bão xuất hiện và đổ bộ không theo “kịch bản” quen thuộc. Ngay đầu mùa, bão số 3 và số 5 đã đổ bộ vào Trung Bộ; đến những tháng cuối năm, bão tiếp tục tác động mạnh tới Bắc Bộ với các cơn bão số 9 và số 11. Đặc biệt, siêu bão số 9, Ragasa đạt cường độ cấp 17, giật trên cấp 17, trở thành cơn bão mạnh nhất từng được ghi nhận trên Biển Đông. Cuối tháng 11, lần đầu tiên trong lịch sử quan trắc, một áp thấp nhiệt đới di chuyển từ Ấn Độ Dương sang Tây Bắc Thái Bình Dương.

Trao đổi về tính chất và quy mô thiên tai năm nay tại "Tọa đàm Hỗ trợ và tái thiết vùng thiên tai", ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, nhận định: “Thiên tai năm 2025 rất khắc nghiệt, xuất hiện nhiều kỷ lục mới và xảy ra trên phạm vi toàn quốc”.

Theo ông Lâm, mùa bão năm nay có nhiều điểm chưa từng có tiền lệ. Lần đầu tiên, cơn bão số 1 của Tây Bắc Thái Bình Dương cũng chính là cơn bão số 1 trên Biển Đông, thay vì hình thành ở phía đông Philippines như thông lệ. Bên cạnh đó, siêu bão Ragasa là cơn bão mạnh nhất từng ghi nhận trên Biển Đông. Một hiện tượng hiếm gặp khác là áp thấp nhiệt đới, tàn dư của bão ở Ấn Độ Dương lại di chuyển ngược sang Thái Bình Dương, điều chưa từng xảy ra trước đây.

Không chỉ bão, lũ lụt năm 2025 cũng để lại dấu ấn đặc biệt nghiêm trọng. Lần đầu tiên, hơn 20 con sông trên cả nước xuất hiện lũ lịch sử, trải dài từ Bắc vào Nam. Ở miền Bắc, nhiều sông như sông Cầu, sông Thương, sông Trung, sông Bằng Giang đều vượt mốc lịch sử. Miền Trung ghi nhận lũ lớn trên sông Yên, sông Cả, sông Bồ, sông Vu Gia - Thu Bồn; trong khi miền Nam là hạ lưu sông Tiền và sông Hậu. Đặc biệt, các trận lũ tại Phú Yên và Đắk Lắk được đánh giá là ngập sâu, diện rộng và kéo dài nhất, vượt cả đỉnh lũ năm 1993 trên lưu vực sông Ba.

Từ góc độ thực tiễn hỗ trợ nhân đạo, ông Lý Phát Việt Linh, Quản lý chương trình giảm nhẹ rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu của UNICEF, cho rằng năm 2025 là minh chứng rõ ràng cho xu hướng thiên tai ngày càng khốc liệt. Với hơn 15 năm trực tiếp tham gia đánh giá các đợt thiên tai lớn tại Việt Nam, ông Linh nhận thấy tần suất UNICEF phải hỗ trợ Việt Nam ngày càng dày hơn. “Trong 10 năm trở lại đây, cứ 1-2 năm chúng tôi lại phải hỗ trợ một đợt thiên tai lớn. Đặc biệt, đây là lần đầu tiên UNICEF phải hỗ trợ quy mô rất lớn cho Việt Nam trong hai năm liên tiếp”, ông nói.

Theo ông Linh, điểm khác biệt rõ nét của thiên tai năm nay là lũ lên rất nhanh, chỉ trong vài giờ mực nước có thể dâng 2-3 mét, khiến người dân không kịp trở tay. Lũ cũng ngập diện rộng tại các đô thị, nơi tập trung nhiều tài sản và đi kèm với những đợt mưa cực đoan, lượng mưa cao bất thường so với các năm trước. Đáng lo ngại, trong khi xu hướng chung của thế giới là giảm số người thiệt mạng nhờ cảnh báo sớm và công nghệ, thì tại Việt Nam, số liệu giai đoạn 2015-2025 lại cho thấy xu hướng tăng nhẹ.

Lý giải nguyên nhân thiên tai dồn dập và trái quy luật, ông Hoàng Phúc Lâm cho biết, năm 2025 chịu tác động mạnh của ENSO, đầu năm ở pha trung tính, nhưng từ giữa năm chuyển sang La Niña đây là điều kiện thuận lợi cho bão hình thành nhiều trên Biển Đông. Bên cạnh đó, gió mùa Đông Bắc hoạt động sớm và mạnh, kết hợp với bão đã gây mưa rất lớn ở miền Trung trong tháng 11. Các đợt mưa lớn, mưa kéo dài liên tiếp khiến “lũ chồng lũ”, nền nước sông luôn ở mức cao, làm gia tăng rủi ro ở các đợt sau.

Trước thách thức ngày càng lớn, ngành khí tượng thủy văn và phòng, chống thiên tai đang đẩy mạnh hợp tác quốc tế trên ba trụ cột chính. Đó là đổi mới công nghệ, hoàn thiện quy trình và đào tạo nhân lực. Việc tham gia Tổ chức Khí tượng Thế giới giúp Việt Nam tiếp cận nguồn dữ liệu toàn cầu, từ vệ tinh Himawari của Nhật Bản đến các mô hình dự báo hàng đầu của châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc. Cùng với đó, việc xây dựng hệ thống mô hình dự báo riêng, tích hợp dữ liệu quan trắc trong nước, đang góp phần nâng cao độ chính xác của dự báo và cảnh báo sớm.

Thiên tai 2025 không chỉ là lời cảnh báo mạnh mẽ về biến đổi khí hậu, mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đầu tư hơn nữa cho cảnh báo sớm, thích ứng và giảm thiểu rủi ro, nhằm bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân trong những năm tới.