Ô nhiễm không khí và giải pháp giao thông xanh cho tương lai

Xử lý mạnh vấn đề ô nhiễm không khí

Quốc hội quyết nghị bảo vệ môi trường, hạn chế ô nhiễm là một trong số nhiệm vụ Chính phủ cần triển khai trong năm sau. Cùng với đó, Chính phủ được giao tiếp tục rà soát, điều chỉnh phù hợp lộ trình áp dụng chuẩn khí thải ôtô, xe máy đang lưu thông ở Việt Nam.

Yêu cầu được Quốc hội đưa ra trong bối cảnh tình trạng ô nhiễm không khí có xu hướng gia tăng tại các thành phố lớn, nhất là Hà Nội và TPHCM. Riêng Hà Nội, quý IV/2024 và tháng 1.2025, Thủ đô ghi nhận nhiều ngày có chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở mức rất xấu.

Theo nghiên cứu, tỉ lệ góp phần ô nhiễm bụi từ hoạt động giao thông vận tải dao động 20% đến 60%.

Báo cáo State of Global Air 2024, ô nhiễm không khí là nguyên nhân tử vong sớm cho hơn 8,1 triệu người mỗi năm, vượt xa tác động của thuốc lá và chỉ đứng sau huyết áp cao. Trong số đó, bụi mịn PM2.5 chiếm tới 7,8 triệu ca tử vong, liên quan đến các bệnh tim mạch, đột quỵ, COPD, tiểu đường và ung thư phổi. Trẻ em dưới 5 tuổi và người cao tuổi là những nhóm chịu tác động nặng nề nhất.

Theo PGS.TS Đàm Hoàng Phúc (Đại học Bách khoa Hà Nội), mối quan hệ song hành giữa ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu - hai thách thức toàn cầu cùng bắt nguồn từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch. Từ góc nhìn khoa học và thực tiễn, ông nhấn mạnh, điện khí hóa giao thông nổi lên như một giải pháp chiến lược mang lại lợi ích kép: Vừa giúp cắt giảm phát thải khí nhà kính, vừa cải thiện chất lượng không khí đô thị.

Các chuyên gia khẳng đinh, xe điện hóa không chỉ là xu thế tất yếu toàn cầu, mà còn là cơ hội cho Việt Nam để đạt mục tiêu Net Zero, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển một ngành công nghiệp ôtô xanh.

Điện khí hóa phương tiện cần được coi là trụ cột trong chiến lược giao thông bền vững của Việt Nam, đi kèm với chính sách tài chính khuyến khích, đầu tư hạ tầng trạm sạc, xanh hóa lưới điện và nâng cao nhận thức cộng đồng. Chỉ khi đó, Việt Nam mới có thể biến thách thức kép thành cơ hội, tiến tới một tương lai xanh, sạch và khỏe mạnh hơn.

Đến năm 2030, Hà Nội, TPHCM 100% phương tiện giao thông công cộng sử dụng năng lượng sạch

Đó là một trong những nội dung tại Quyết định số 2530/QĐ-TTg ngày 19.11.2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2026 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 do Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà ký.

Theo kế hoạch, mục tiêu giai đoạn 2026-2030, kiểm soát, ngăn chặn và từng bước khắc phục, cải thiện tình trạng ô nhiễm không khí tại các khu vực kinh tế trọng điểm, tập trung giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội, TPHCM và các tỉnh lân cận, tăng cường năng lực phòng ngừa và kiểm soát chất lượng môi trường không khí trên phạm vi toàn quốc, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, xây dựng nền kinh tế xanh và tăng trưởng bền vững.

Đến năm 2030, chất lượng môi trường không khí trên phạm vi toàn quốc từng bước được kiểm soát, cải thiện.

Tại TP Hà Nội, nồng độ bụi PM2.5 trung bình năm vào năm 2030 đạt dưới 40 µg/m³ (giảm 20% so với mức trung bình năm 2024) tại các điểm đo của các trạm quan trắc chất lượng môi trường không khí quốc gia; các thông số chất lượng môi trường không khí khác được duy trì, bảo đảm đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường. Tỉ lệ số ngày trong năm có chỉ số chất lượng môi trường không khí (VN_AQI) ở mức tốt và trung bình đạt tối thiểu 80%.

Đối với các tỉnh xung quanh TP Hà Nội (bao gồm: Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Phòng, Ninh Bình), nồng độ bụi PM2.5 trung bình vào năm 2030 giảm tối thiểu 10% so với mức trung bình năm 2024. Đối với TPHCM và các đô thị khác trên toàn quốc, chỉ số VN_AQI năm sau tốt hơn năm trước.

100% các nguồn phát sinh khí thải lớn thuộc các loại hình sản xuất có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường không khí cao: Xi măng, nhiệt điện, luyện thép, lò hơi… trên phạm vi toàn quốc được quản lý, kiểm soát chặt chẽ và từng bước có lộ trình giảm phát thải; 100% phương tiện tham gia giao thông đường bộ (bao gồm xe ôtô, xe môtô, xe gắn máy) được quản lý, kiểm soát về khí thải theo lộ trình áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải của phương tiện tham gia giao thông đường bộ.

Hệ thống hạ tầng giao thông đô thị được hoàn thiện đồng bộ, đáp ứng định hướng tăng dần tỉ lệ giao thông xanh, giao thông công cộng; hệ thống phương tiện giao thông công cộng được đầu tư, nâng cấp, chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện môi trường; các tỉnh, thành phố thực hiện chuyển đổi, nâng cấp phương tiện giao thông công cộng theo Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22.7.2022 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí carbon và khí mêtan của ngành giao thông vận tải.

Đối với Hà Nội và TPHCM đến năm 2030, 100% phương tiện giao thông công cộng sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện môi trường; ban hành và tổ chức thực hiện chính sách khuyến khích, hỗ trợ phương tiện vận tải hàng hóa và hành khách bằng hình thức xe công nghệ được hỗ trợ chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch, xanh, thân thiện môi trường.