Xanh hoá trở thành "luật chơi", doanh nghiệp Việt phải tăng tốc

Tại Hội thảo "Thích ứng với chuỗi cung ứng xanh toàn cầu: Thách thức và cơ hội với hàng xuất khẩu Việt Nam" do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức vào ngày 26/11/2025, các doanh nghiệp và chuyên gia đều nhận định, Việt Nam đã bước vào giai đoạn mà dữ liệu phát thải, vòng đời sản phẩm và nguồn gốc nguyên liệu trở thành tiêu chí “định đoạt” vị thế doanh nghiệp khi tiếp cận các thị trường khó tính như EU.

Theo PGS.TS. Vũ Anh Dũng - Đại học VinUni, cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) sẽ chính thức áp dụng từ năm 2026 đối với một số mặt hàng như xi măng, sắt thép, nhôm… Tuy nhiên, các nhóm ngành khác, trong đó có gỗ và nội thất... cũng sẽ chịu tác động gián tiếp đáng kể. 

Ngay cả khi không thuộc nhóm chịu thuế CBAM, doanh nghiệp xuất khẩu vẫn có thể bị khách hàng yêu cầu cung cấp dữ liệu phát thải chi tiết (PCF), thông tin vòng đời sản phẩm (LCA), chứng minh mức sử dụng năng lượng tái tạo.

Đồng quan điểm, TS. Vũ Thị Phương Liên - Giảng viên Học viện Tài chính cho rằng, áp lực xanh hoá đang ngày càng rõ rệt, khi khách hàng quốc tế liên tục đặt câu hỏi về dấu chân carbon của sản phẩm và chính sách ESG của doanh nghiệp. "Nếu không xanh, doanh nghiệp sẽ khó xuất khẩu trong trung hạn", TS. Liên nhấn mạnh.

Theo TS. Vũ Thị Phương Liên, nếu doanh nghiệp không kiểm kê phát thải, không có chiến lược giảm phát thải rõ ràng, nguy cơ bị loại khỏi danh sách nhà cung cấp của các tập đoàn đa quốc gia là rất lớn, bởi họ phải đảm bảo mục tiêu Net Zero trong chuỗi cung ứng.

Các chuyên gia nhận định, rào cản lớn nhất hiện nay đến từ năng lực kỹ thuật khi Việt Nam có rất ít đơn vị đủ tiêu chuẩn kiểm kê phát thải theo chuẩn quốc tế, khiến chi phí doanh nghiệp phải bỏ ra rất cao.

Vì thế, doanh nghiệp phải xây dựng kế hoạch hành động thực tế để chủ động chuẩn bị dữ liệu, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu từ thị trường EU và mở rộng cơ hội xuất khẩu bền vững trong giai đoạn tới. Ở tầm quốc gia, các chuyên gia đề xuất Chính phủ cần điều chỉnh tư duy hỗ trợ, chuyển trọng tâm từ ưu đãi thuế quan sang giảm chi phí tuân thủ.

Một điểm sáng trong xu hướng xanh hoá chuỗi cung ứng đến từ sự trỗi dậy của các mô hình nguyên liệu tuần hoàn. Mới đây, Syre (doanh nghiệp đến từ Thụy Điển, kinh doanh trong lĩnh vực tái chế dệt may) đã công bố thỏa thuận hợp tác chiến lược với Nike nhằm cung cấp polyester tái chế tuần hoàn cho các dòng sản phẩm chủ lực của hãng. Đây là bước đi cho thấy các tập đoàn toàn cầu không chỉ đặt yêu cầu xanh hoá đối với nhà cung cấp, mà chính họ cũng chuyển mình mạnh mẽ, chuyển từ nguyên liệu truyền thống sang nguyên liệu tái chế làm tiêu chuẩn mới.

Với Syre, Công ty đang đẩy mạnh chiến lược phát triển mạng lưới tái chế toàn cầu, trong đó nhà máy quy mô lớn trị giá 1 tỷ USD tại Gia Lai – dự kiến khởi công năm 2027 đóng vai trò trọng tâm. Nhà máy sẽ tái chế polyester từ phế liệu dệt may thành hạt PET chất lượng cao, góp phần đưa Việt Nam trở thành trung tâm dệt may tuần hoàn hàng đầu thế giới.

Ý nghĩa của thỏa thuận Syre – Nike càng rõ ràng khi Việt Nam hiện là quốc gia cung ứng lớn nhất của Nike với 171 nhà máy và hơn 480.000 lao động. Việc nguyên liệu tái chế được tích hợp vào sản phẩm sản xuất ngay tại Việt Nam mở ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp trong hệ sinh thái dệt may, từ nhà cung ứng vải, sợi đến các đơn vị gia công.

Có thể thấy, xu hướng tiêu chuẩn xanh không còn dừng ở vài tập đoàn dẫn dắt mà đã trở thành “luật chơi” mới của toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp Việt Nam không còn lựa chọn đứng ngoài cuộc.