Tập đoàn Đèo Cả đề xuất giải pháp hầm lưỡng dụng TBM giúp TP.HCM thoát ngập
Thành phố năng động bậc nhất cả nước, trung tâm kinh tế – tài chính của Việt Nam, nhưng sau mỗi cơn mưa lớn, kết hợp triều cường dâng cao, lại khiến nhiều tuyến đường ở TP. Hồ Chí Minh chìm trong biển nước. Xe chết máy, người dân bì bõm giữa dòng, hàng quán ngập sâu, rác thải trôi theo dòng nước đục… cuộc sống và giao thông bị đảo lộn.
Đường ống thoát nước ngầm được thi công tại khu vực sông Tô Châu, Thượng Hải, Trung Quốc
Cảnh tượng ấy, năm nào cũng lặp lại, như một vòng luẩn quẩn chưa có lối ra, đòi hỏi thành phố phải sớm có giải pháp căn cơ, bền vững hơn. Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng công nghệ khoan hầm TBM để xây dựng hệ thống hầm lưỡng dụng được xem là hướng đi mới, có thể giúp TP.HCM giải bài toán ngập nước kéo dài suốt nhiều năm qua.
Nhiều tuyến đường ngập sâu trong triều cường, khiến việc đi lại của người dân gặp nhiều khó khăn.
Hễ mưa là ngập…
Hệ thống cống thoát nước của TP.HCM đã có từ hơn trăm năm trước, chỉ đáp ứng tiêu chuẩn cho khoảng 2 triệu người. Tuy nhiên, với tốc độ đô thị hoá nhanh chóng khiến hệ thống này đang phải “gánh” gấp 5 lần công suất thiết kế. Việc đầu tư cải tạo thiếu đồng bộ với quy hoạch, cùng tình trạng nâng đường, nâng nền cục bộ, khiến ngập vẫn hoàn ngập.
Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu khiến mưa lớn cực đoan xuất hiện thường xuyên hơn, kết hợp triều cường và sụt lún đã tạo áp lực lớn lên hạ tầng thoát nước. Ngập lụt không chỉ gây chia cắt giao thông, ô nhiễm môi trường, thiệt hại tài sản mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội.
Theo báo cáo của Viện Toàn cầu McKinsey (Mỹ) năm 2020, nếu không có giải pháp thích ứng biến đổi khí hậu, đến năm 2050, thiệt hại do ngập tại TP.HCM có thể tăng gấp 10 lần, tương đương hàng tỷ USD mỗi năm.
TP.HCM là một đô thị phát triển nhanh chóng, vì thế, mức độ tác động cũng dần tăng cao. Tình trạng ngập lụt tại TP.HCM hiện nay sẽ gây thiệt hại về hạ tầng nhiều gấp 20 lần so với 30 năm trước và có nguy cơ tạo ra phản ứng dây chuyền gấp 20 lần.
Trước thực trạng này, tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ nhất (nhiệm kỳ 2025-2030) diễn ra sáng 13/10/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt yêu cầu Đảng bộ Chính phủ chỉ đạo các địa phương tập trung giải quyết dứt điểm các vấn đề ngập úng, ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân, phát triển kinh tế-xã hội và có kế hoạch chủ động đối phó với bão lụt, thiên tai một cách chủ động, bài bản hơn.
“Trong nhiệm kỳ này phải xử lý được những vấn đề đang bức xúc ở các đô thị lớn như ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, ngập lụt,... những vấn đề này tồn trong nhiều năm, nhiều nhiệm kỳ, chúng ta quyết tâm trong nhiệm kỳ này phải giải quyết xong”, Tổng Bí thư nhấn mạnh.
Đây được coi là nhiệm vụ cấp bách, liên quan trực tiếp đến đời sống người dân và sự phát triển bền vững của đất nước. Nhiệm vụ này đòi hỏi sự tham gia của toàn xã hội, không chỉ từ phía Nhà nước mà còn từ các doanh nghiệp tư nhân có năng lực kỹ thuật, tiềm lực tài chính và tinh thần trách nhiệm
Minh hoạ mô hình đường hầm ngầm hai tầng đảm bảo 2 chức năng chống ngập đô thị và lưu thông phương tiện.
Giải pháp TBM lưỡng dụng từ bài học quốc tế
TP.HCM đã chi hàng nghìn tỷ đồng cho các dự án chống ngập nhưng vẫn chưa thể giải quyết được vấn đề ngập. Theo ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả, nguyên nhân ngập úng đô thị xuất phát từ ba yếu tố: cường độ mưa, hạ tầng thoát nước và cấu trúc không gian đô thị. Trong đó, con người hoàn toàn có thể chủ động điều chỉnh hai yếu tố sau để thích ứng bền vững trước biến đổi khí hậu.
Từ thực tiễn đó, Tập đoàn Đèo Cả đã nghiên cứu nhiều mô hình quốc tế có điều kiện tương đồng như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc… đặc biệt là các giải pháp sử dụng kết cấu hạ tầng “cứng” theo nguyên tắc “giữ - thấm - trữ - xả có kiểm soát”, kết hợp hài hòa giữa công trình thoát nước và hạ tầng giao thông để giải quyết đồng thời hai vấn đề: ùn tắc và ngập úng.
Ngay từ năm 2011, Tập đoàn Đèo Cả đã nghiên cứu mô hình hầm TBM hai tầng kết hợp giao thông và thoát lũ tại Kuala Lumpur (Malaysia). Đồng thời đã tổ chức khảo sát thực tế tại Seoul (Hàn Quốc) để tìm hiểu cách vận hành hệ thống bơm cưỡng bức và kiểm soát giao thông khi mưa lớn, lấy bài học từ “kỳ tích sông Hàn” trong việc cải tạo hạ tầng đô thị.
Trên cơ sở đó, ông Hồ Minh Hoàng đưa ra đánh giá về các mô hình chống ngập trên thế giới và khả năng áp dụng vào thực tiễn Việt Nam. Theo ông, mô hình bể chứa nước khổng lồ G-Cans tại Tokyo (Nhật Bản) tuy đạt hiệu quả cao trong việc chống ngập, nhưng khó khả thi với TP.HCM và Hà Nội do đặc thù địa chất yếu, gây trở ngại lớn cho thi công. Thay vào đó, Đèo Cả đề xuất hướng đi sáng tạo và phù hợp hơn: xây dựng hệ thống hầm TBM lưỡng dụng bố trí dọc các tuyến phố thường xuyên ngập nước.
Mô hình này được thiết kế với đường kính hầm khoảng 13m, bên trong có hai tầng, mỗi tầng gồm hai làn xe ô tô. Trong điều kiện bình thường, hầm hoạt động như tuyến giao thông ngầm, góp phần giảm áp lực cho mặt đất. Khi mưa lớn, hầm được chuyển đổi chức năng, trở thành khoang chứa và thoát nước khẩn cấp. Trung bình, mỗi km hầm TBM có thể chứa khoảng 130.000 m³ nước, tương đương khả năng xử lý ngập cho khoảng ba km đường phố có mặt cắt ngang 50m. Cơ chế vận hành của mô hình này tương tự như hầm SMART Tunnel tại Kuala Lumpur, công trình đã chứng minh hiệu quả trong việc kết hợp giảm ùn tắc giao thông và chống ngập đô thị.
Giải pháp hầm TBM lưỡng dụng, theo Tập đoàn Đèo Cả, mang lại nhiều lợi thế: tiết kiệm không gian đô thị, hạn chế giải phóng mặt bằng, bảo tồn cảnh quan và tăng hiệu quả chống ngập nhờ kết hợp bể điều tiết, hồ chứa ngầm và trạm bơm thông minh. Đây cũng là hướng đi phù hợp với định hướng phát triển đô thị ngầm – xu hướng tất yếu của các thành phố hiện đại.
Bên cạnh hạ tầng hầm TBM, Đèo Cả còn đề xuất triển khai đồng bộ các giải pháp hỗ trợ như ứng dụng công nghệ giám sát và cảm biến thời gian thực để theo dõi mực nước, dự báo ngập, điều khiển tự động hệ thống thoát nước; áp dụng mô hình “Thành phố Bọt biển” (Sponge City) như tại Thượng Hải (Trung Quốc) với các công viên, sân vận động thấm nước, mái xanh và hồ điều tiết ngầm để hấp thụ, lưu trữ và tái sử dụng nước mưa; đồng thời khôi phục sông, kênh, rạch đô thị, kiểm soát bê tông hóa quá mức để tăng khả năng thấm và điều tiết nước tự nhiên.
Đầu tư PPP để giảm gánh nặng ngân sách
TP.HCM đã chi hàng ngàn tỷ đồng tuy nhiên chưa thể giải quyết dứt điểm ngập lụt. Mới đây, lãnh đạo TP.HCM đã cơ bản đồng ý với nhiều định hướng trong Đề án Chống ngập và xử lý nước thải tại TP.HCM giai đoạn 2020 - 2045, cùng Kế hoạch Chống ngập và xử lý nước thải giai đoạn 2020 - 2030 do Sở Xây dựng trình.
Việc tiếp tục đổ tiền ngân sách đầu tư phương án chống ngập làm tăng thêm gánh cho ngân sách nhà nước. Do vậy, chuyên gia cho rằng xã hội hóa, có cơ chế thu hút tư nhân tham gia là cách để có những dự án chống ngập lớn, đồng bộ, hiệu quả.
Với năng lực đã được chứng minh qua hàng loạt dự án hầm lớn trên cả nước, Tập đoàn Đèo Cả khẳng định hoàn toàn đủ khả năng để triển khai, điều chỉnh và nội địa hóa mô hình TBM phù hợp với điều kiện tự nhiên, địa chất và nhu cầu phát triển đô thị của Việt Nam.
Để đảm bảo hiệu quả lâu dài, doanh nghiệp đề xuất triển khai dự án theo hình thức đối tác công – tư (PPP), kết hợp nguồn vốn ngân sách với vốn tư nhân nhằm huy động tối đa nguồn lực xã hội, ứng dụng công nghệ hiện đại và nâng cao năng lực quản lý vận hành. “Giải pháp này không chỉ giúp giảm ngập mà còn mang lại lợi ích kép: vừa giảm ùn tắc giao thông, vừa kiến tạo không gian phát triển mới cho đô thị,” ông Hồ Minh Hoàng nhấn mạnh.
