Amazon thay thế nửa triệu việc làm bằng robot khiến thị trường lao động Mỹ chao đảo

Amazon đang đẩy mạnh việc tự động hóa hoạt động kho hàng, một động thái được dự báo sẽ định hình lại lao động và ngành bán lẻ tại Mỹ. Theo các tài liệu chiến lược nội bộ, công ty kỳ vọng số lượng đơn hàng tại Mỹ sẽ tăng gấp đôi vào năm 2033 mà không cần tuyển thêm nhân viên.

Amazon đang triển khai chiến lược tự động hóa quy mô lớn, với mục tiêu thay thế khoảng 75% các nhiệm vụ xử lý hàng hóa bằng robot.

Điều này bao gồm các khâu như lấy hàng, đóng gói và phân loại. Theo ước tính của các chuyên gia, kế hoạch này có thể khiến từ 500.000 đến 600.000 việc làm trong kho hàng trở nên dư thừa trong vòng một thập kỷ tới.

Động lực chính thúc đẩy chiến lược này là chi phí lao động ngày càng tăng cùng với sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử. Các chuyên gia nhận định rằng Amazon đang chuyển hướng tập trung vào việc tinh giản quy trình vận hành và cắt giảm chi phí.

Việc ứng dụng robot không chỉ giúp xử lý đơn hàng nhanh hơn mà còn góp phần giảm thiểu rủi ro chấn thương tại nơi làm việc. Theo dự báo của Morgan Stanley, công nghệ robot có thể giúp Amazon tiết kiệm khoảng 10 tỷ USD mỗi năm vào năm 2030.

Tốc độ giao hàng và áp lực cạnh tranh mới

Đối với người tiêu dùng, tác động dễ nhận thấy nhất từ chiến lược tự động hóa của Amazon chính là tốc độ giao hàng.

Theo nghiên cứu của McKinsey, nếu như vào năm 2022, tốc độ giao hàng từng là yếu tố được ưu tiên hàng đầu, thì đến năm 2024, tiêu chí này đã tụt xuống vị trí thứ năm. Có tới 90% người tiêu dùng sẵn sàng chờ từ hai đến ba ngày để được giao hàng miễn phí.

Thông qua việc tự động hóa các khâu lấy hàng, đóng gói và phân loại, Amazon đặt mục tiêu rút ngắn thời gian từ lúc đặt hàng đến khi giao nhận, biến dịch vụ giao hàng miễn phí trong ngày hoặc ngày kế tiếp trở thành tiêu chuẩn dành cho các thành viên Prime.

Chiến lược này không chỉ nâng cao kỳ vọng của người tiêu dùng mà còn tạo ra áp lực cạnh tranh lớn đối với các nhà bán lẻ khác, buộc họ phải cải thiện tốc độ giao hàng và tối ưu chi phí để bắt kịp Amazon.

Các tập đoàn lớn nhập cuộc

Nhiều tập đoàn lớn trong ngành cũng đang chú ý đến xu hướng tự động hóa. Giáo sư Daron Acemoglu thuộc Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), chuyên gia về tự động hóa và là người đoạt Giải Nobel Kinh tế năm 2024, nhận định rằng không có doanh nghiệp nào có động lực mạnh mẽ như Amazon trong việc tìm kiếm giải pháp tự động hóa.

Một khi Amazon chứng minh được tính hiệu quả và lợi nhuận từ mô hình này, xu hướng sẽ nhanh chóng lan rộng sang các công ty khác. Walmart, Target và các doanh nghiệp logistics như UPS đang thử nghiệm tự động hóa trong kho hàng.

UPS triển khai sáng kiến “Mạng lưới Tương lai” nhằm hiện đại hóa khoảng 400 cơ sở và hợp nhất hoạt động tại khoảng 200 trung tâm phân loại.

Tại châu Âu, DHL cũng đang đầu tư mạnh vào tự động hóa kho hàng, triển khai hệ thống phân loại robot có khả năng xử lý hơn 1.000 bưu kiện mỗi giờ với độ chính xác lên tới 99%.

Chuyển dịch việc làm và kỹ năng

Khi các vai trò truyền thống trong kho hàng dần bị thay thế, những công việc công nghệ cao mới đang xuất hiện. Bộ phận robot của Amazon cho biết đã triển khai hơn 750.000 robot di động và tạo thêm hàng trăm nghìn việc làm toàn cầu trong lĩnh vực bảo trì robot và giám sát hệ thống trí tuệ nhân tạo.

Chương trình Học việc Cơ điện tử và Robot của Amazon đạt tỷ lệ việc làm 100% cho học viên tốt nghiệp, với mức lương trung bình khoảng 70.760 USD mỗi năm. Các vị trí kỹ thuật viên robot cấp cơ bản tại Amazon có mức lương khởi điểm từ 58.760 đến 78.104 USD mỗi năm tùy theo địa điểm, trong khi những người có kinh nghiệm có thể kiếm được thu nhập cao hơn đáng kể.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này không diễn ra đồng đều. Tại Shreveport, bang Louisiana, nơi Amazon thử nghiệm trung tâm “siêu nhanh”, việc triển khai 1.000 robot đã khiến nhu cầu lao động giảm xuống chỉ còn một phần tư so với trước đây, và dự kiến sẽ tiếp tục cắt giảm thêm.

Hiện tại, cơ sở này có khoảng 2.000 công nhân, trong đó hơn 160 người làm kỹ thuật viên robot với mức lương ít nhất 24,45 USD mỗi giờ. Trong khi đó, công nhân phổ thông có mức lương khởi điểm từ 19,50 USD mỗi giờ.

Trong kế hoạch chiến lược năm 2025, đội ngũ robot của Amazon khẳng định rằng với những cột mốc lớn đang đến gần, họ tin tưởng có thể làm phẳng đường cong tuyển dụng của công ty trong vòng 10 năm tới.

Trên phạm vi toàn cầu, Diễn đàn Kinh tế Thế giới ước tính rằng khoảng 92 triệu việc làm có thể bị thay thế bởi tự động hóa vào năm 2030. Tại châu Âu, các nhà lãnh đạo ngành logistics như DHL đang theo sát xu hướng từ Mỹ, đẩy mạnh đầu tư vào các trung tâm phân loại hàng hóa tự động bằng robot.

Tác động kinh tế và xã hội

Những ảnh hưởng kinh tế từ tự động hóa lan rộng vượt ra ngoài phạm vi kho hàng. Việc giảm nhu cầu lao động có thể khiến tốc độ tăng lương bị chững lại. Giáo sư Daron Acemoglu cảnh báo rằng một trong những nhà tuyển dụng lớn nhất nước Mỹ có thể trở thành yếu tố gây mất việc làm ròng thay vì tạo ra cơ hội mới.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo rằng bất bình đẳng sẽ gia tăng, khi các khu vực giàu có đầu tư vào công nghệ mới sẽ phát triển nhanh hơn, trong khi các khu vực nghèo hơn có nguy cơ tụt lại phía sau.

Các nhà lập pháp Mỹ đang bắt đầu chú ý đến vấn đề này. Thượng nghị sĩ Bernie Sanders đã công khai đặt câu hỏi với Amazon về tác động đối với công nhân cổ xanh, đồng thời yêu cầu công ty đưa ra kế hoạch đào tạo lại và hỗ trợ nhân viên bị ảnh hưởng.

Các trợ lý quốc hội xác nhận rằng các dự luật liên quan đến đào tạo lại lao động và bảo vệ quyền lợi đang được soạn thảo.

Trong khi đó, các nhà bán lẻ tiếp tục tăng cường đầu tư vào công nghệ. Các khảo sát ngành cho thấy, trung bình mỗi công ty dự kiến phân bổ khoảng 1,5 triệu USD vào năm 2025 cho thiết bị kho hàng tự động, với hơn một phần ba doanh nghiệp có kế hoạch tăng chi tiêu trong năm nay.

Các chuỗi bán lẻ lớn như Walmart và IKEA đang triển khai hệ thống kho hàng tự động. IKEA Components đã lắp đặt 12 cần trục xếp chồng tự động và hệ thống băng chuyền tại cơ sở ở Slovakia, giúp đạt tỷ lệ hoàn thành đơn hàng đúng hạn lên tới 99%.

Ngành dịch vụ cũng đang cảm nhận rõ tác động từ tự động hóa. Các nhà hàng và khách sạn đang thử nghiệm robot để giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động, từ hệ thống tự động trong chuỗi thức ăn nhanh đến công nghệ robot phục vụ trong lĩnh vực khách sạn. Nhiều chuỗi khách sạn đã bắt đầu triển khai kiosk tự làm thủ tục nhận phòng và các dịch vụ tự động khác.

Các nhà cung cấp cho Amazon cũng đang thích ứng với xu hướng này, bằng cách phát triển bao bì và thiết bị tương thích với robot, đồng thời triển khai phần mềm phối hợp giữa đội ngũ con người và máy móc.

Tính đến giữa năm 2025, Amazon đã đạt cột mốc triển khai 1 triệu robot, gần bằng lực lượng lao động toàn cầu 1,56 triệu người của hãng.

Đối với người tiêu dùng toàn cầu, lợi ích từ tự động hóa là rõ ràng, với tốc độ giao hàng nhanh hơn và giá cả thường thấp hơn.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng tại những nền kinh tế đang phát triển, vốn phụ thuộc vào lao động giá rẻ, quá trình chuyển đổi này sẽ gặp nhiều thách thức. Nếu công nhân không được đào tạo lại kịp thời, tăng trưởng kinh tế có thể bị đình trệ.

Chiến lược tự động hóa của Amazon đang trở thành chất xúc tác cho sự thay đổi trên toàn quốc, với tác động lan tỏa đến nhiều ngành nghề và cộng đồng.

Các công ty công nghệ, nhà đầu tư và lực lượng lao động có kỹ năng sẽ hưởng lợi, trong khi các khu vực nông thôn và nhóm lao động thiểu số vốn chiếm tỷ lệ cao trong các vai trò kho hàng sẽ đối mặt với nhiều rủi ro hơn.

Phố Wall tỏ ra lạc quan về triển vọng tự động hóa, với dòng vốn đầu tư mạo hiểm đổ vào lĩnh vực robot và cổ phiếu các công ty công nghệ tăng mạnh.

Các chuyên gia kêu gọi người lao động nâng cao kỹ năng và các nhà hoạch định chính sách cần hành động nhanh chóng. Amazon đang đầu tư vào các chương trình đào tạo cho các vai trò kỹ thuật mới.

Công ty cho biết đã nâng cao kỹ năng cho khoảng 700.000 nhân viên và cam kết chi hơn 1,2 tỷ USD từ năm 2020 để đào tạo lại hơn 300.000 người lao động.

Ông Tye Brady, Giám đốc Công nghệ Robot của Amazon, cho biết công ty luôn tích hợp phản hồi từ nhân viên ở mọi giai đoạn phát triển công nghệ. Các khoản đầu tư vào robot được xây dựng trên nguyên tắc làm sao để hệ thống có thể phối hợp hiệu quả với con người.

Các nhà lãnh đạo giáo dục cũng nhấn mạnh rằng các trường học và đại học cần nhanh chóng chuyển hướng sang đào tạo các chứng chỉ kỹ thuật phù hợp với xu thế mới.

Khi Amazon tái cấu trúc lực lượng lao động để thích ứng với tương lai robot, những thách thức đặt ra là rất lớn. Các quyết định của công ty sẽ không chỉ định hình tương lai ngành bán lẻ mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến cấu trúc việc làm và cơ hội nghề nghiệp trên toàn nước Mỹ.