Xuất khẩu thủy sản: Cách nào cán đích 11 tỷ USD?

Trước nhiều khó khăn và thách thức, ngành thủy sản đang xoay chuyển tình thế, tìm giải pháp duy trì đà tăng trưởng, gia tăng giá trị sản phẩm.

Tăng trưởng tốt, thị trường siết chặt

Xuất khẩu thủy sản 5 tháng đầu năm 2025 đạt 4,07 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ năm trước. Ba thị trường xuất khẩu lớn nhất của thủy sản Việt Nam lần lượt là Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nhật Bản chiếm lần lượt 20%, 16% và 15% thị phần. Tôm và cá tra tiếp tục là các mặt hàng xuất khẩu thủy sản chủ lực của Việt Nam.

Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc tăng đến 57%, đạt 716 triệu USD.

Đến thời điểm hiện tại, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam trong 4 tháng đầu năm 2025 (cùng kỳ năm trước là thị trường Mỹ).

Ghi nhận xuất khẩu ngành thủy sản có kim ngạch tăng trưởng khá cao nhưng thủy sản Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức bởi xu hướng tại các thị trường xuất khẩu ngày càng siết chặt các tiêu chuẩn kỹ thuật, kiểm dịch và yêu cầu về phát triển bền vững.

Các chuyên gia VASEP nhận định, các yếu tố như biến đổi khí hậu, ô nhiễm nguồn nước, dịch bệnh đang gây ảnh hưởng đến sản lượng và chất lượng của mặt hàng tôm.

Thị trường ngành thủy sản đang đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các nước cung cấp thủy sản khác như Ecuador, Ấn Độ và Indonesia. Do vậy, ngành thủy sản Việt Nam cần có giải pháp tăng cường sản lượng và chất lượng để tăng độ tiếp cận hướng tới các thị trường tiềm năng.

Bà Lê Hằng, Giám đốc truyền thông VASEP từng đưa ra nhận định: Thời gian tới kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang Mỹ có thể tăng mạnh. Doanh nghiệp cần phải tính đến chi phí vận tải và logistic dự báo sẽ tăng để tránh rủi ro. Trong thời gian chờ đợi này, có thể các doanh nghiệp xuất khẩu và các nhà nhập khẩu Mỹ sẽ tranh thủ đẩy mạnh giao thương.

Chia sẻ thông tin với báo chí ông Phan Hoàng Duy - Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu thủy sản Cần Thơ (Caseamex) cho biết, doanh nghiệp đang chủ động dịch chuyển xuất khẩu sang các thị trường EU, châu Á. Việc đa dạng hóa thị trường, đa dạng sản phẩm chế biến đang được nhiều doanh nghiệp triển khai nhằm nâng cao hiệu quả, hạn chế rủi ro.

Không “bỏ trứng” vào một giỏ

Việt Nam tham gia vào Hiệp định Thương mại tự do (FTA), hội nhập sâu rộng, mở ra nhiều “cánh cửa” để bứt phá tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, trước diễn biến khó lường của thị trường thương mại thế giới, ngành thủy sản Việt Nam cần chuẩn bị các phương án ứng phó.

Ông Trình Trung Phi - Phó Tổng giám đốc kỹ thuật tôm thương phẩm Tập đoàn Việt Úc nhận định, sản phẩm thủy sản của Việt Nam giá thành vẫn cao do đầu vào sản xuất qua nhiều khâu, nhiều lớp, nhiều tầng. Trong khi đó, tiêu chí là chúng ta phải tạo ra những sản phẩm có trách nhiệm xã hội và giá thành sản phẩm phải thấp. Điều này dẫn đến khó khăn và thách thức.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, để giảm được sức ép lên các mặt hàng thủy sản thì cơ quan quản lý Nà nước và doanh nghiệp cần đầu tư hệ thống logistics, công nghệ, đa dạng hóa sản phẩm, xây dựng các kế hoạch dự phòng, các kênh cung ứng bền vững nhằm giảm giá thành, nâng cao lợi nhuận.

Đáng chú ý, VASEP đưa ra giải pháp tối ưu đối với mặt hàng cá tra: Thế giới đang thay đổi, ngành cá tra Việt Nam cũng cần thay đổi. Tìm kiếm những thị trường ngách trước đây đã từng bị bỏ qua giờ đây có thể là “mỏ vàng” mới.

“Doanh nghiệp không chỉ làm sản phẩm phile đông lạnh, mà cần tính đến các phương án phát triển đa dạng hóa: Viên cá, xúc xích, cá tra tẩm gia vị, hộp cá kho, cá tra cuộn, sushi cá tra,... phục vụ nhu cầu ăn nhanh, ăn tiện, đặc biệt tại các đô thị châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Malaysia. Bên cạnh đó, các sản phẩm như da cá chiên giòn, dầu cá, collagen, gelatin, thức ăn chăn nuôi từ phụ phẩm đang là xu hướng mới”, VASEP nêu giải pháp .

VASEP cho rằng, người tiêu dùng ở EU, Bắc Mỹ đang ngày càng ưu tiên các sản phẩm xanh, bền vững, chứng nhận đầy đủ. Cá tra được nuôi theo quy trình hữu cơ, ASC, BAP, Global G.A.P, hoặc theo tiêu chuẩn tuần hoàn (RAS) có thể được định giá gấp 1,5 - 2 lần so với sản phẩm thường.

Bên cạnh đó, các thị trường ngách giàu tiềm năng được VASEP điểm tên gồm: Thị trường Hồi giáo; thị trường châu Phi; thị trường Nam Mỹ (ngoại trừ Brazil)…

Theo VASEP, Việt Nam bước đầu hướng xuất khẩu thủy sản vào Brazil, mặt hàng cá tra hướng đến các quốc gia ở Nam Mỹ vẫn còn ít. Sở thích khẩu vị và xu hướng ăn uống tiện lợi từ thủy sản là lợi thế ở những quốc gia này. Sắp tới, việc đẩy mạnh đàm phán FTA giữa Việt Nam và Mercosur sẽ là cơ hội để mở rộng thị trường xuất khẩu.

Ông Phùng Đức Tiến - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường lưu ý: Việc đa dạng hóa thị trường là yêu cầu cấp thiết và là chiến lược dài hạn. Theo ông Tiến, doanh nghiệp cần rà soát, tập trung phát triển các sản phẩm tiềm năng, đẩy mạnh kiểm soát chất lượng, giảm giá thành, nâng cao năng lực chế biến và xúc tiến thương mại.

“Doanh nghiệp cần đáp ứng tiêu chuẩn đa dạng của các thị trường xuất khẩu, kể cả những thị trường khó tính như Halal. Nếu chuẩn bị tốt, chúng ta hoàn toàn có thể vượt qua các rào cản”, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh thêm.