Trung Quốc biến nhà máy xi măng cũ thành 'thiên đường toán học'
Viện Khoa học và Ứng dụng Toán học Bắc Kinh đã biến khu công nghiệp cũ thành điểm tụ họp toàn cầu của các nhà toán học, nơi nghiên cứu khoa học vượt mọi rào cản.
Ngay cả khi xung đột nổ ra tại Ukraine, các nhà toán học từ Ukraine, Nga và nhiều quốc gia khác vẫn tụ tập tại những căn phòng ngập nắng bên cạnh Hồ Yanqi, thuộc khu công nghiệp phía bắc thủ đô Bắc Kinh, Trung Quốc.
Tại Viện Khoa học và Ứng dụng Toán học Bắc Kinh (Bimsa), họ tranh luận về lý thuyết dây, viết bài về trường lượng tử và đắm chìm trong những vấn đề toán học kéo dài hàng thế kỷ, bất chấp những xung đột đang diễn ra ở quê nhà.
Trong chưa đầy 5 năm, Bimsa đã trở thành điểm đến toàn cầu cho nhân tài, thu hút những người đoạt huy chương Fields, các nhà vật lý lượng tử và các học giả từ 25 quốc gia. Họ cùng gắn kết bằng niềm đam mê toán học và mong muốn phát triển sự nghiệp khoa học, làm việc trong ngôi trường từng là nhà máy xi măng, dưới chân ngọn núi nơi có thể nhìn thấy Vạn Lý Trường Thành.
Được chính quyền Bắc Kinh và Đại học Thanh Hoa tài trợ, Bimsa hiện có hơn 200 nhà nghiên cứu toàn thời gian, khoảng 1/3 trong số đó đến từ nước ngoài. Theo trang web của viện, hầu hết giáo sư nhận các khoản trợ cấp với mức lương hàng năm từ 700.000 đến 3,5 triệu nhân dân tệ (tương đương 2,6 - 13 tỷ VND).
Viện Khoa học Toán học và Ứng dụng Bắc Kinh (Bimsa) được tài trợ bởi chính quyền thành phố Bắc Kinh và Đại học Thanh Hoa.
Viện thu hút học giả trong các lĩnh vực hình học, đại số, xác suất, lý thuyết dây, lý thuyết trường lượng tử, khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo. Khoảng 50% nghiên cứu tập trung vào toán ứng dụng, 25% vào toán học thuần túy và phần còn lại vào toán học liên ngành. Môi trường liên ngành này tạo điều kiện để các học giả phát triển nghiên cứu trong một quốc gia vốn từ lâu ưu tiên kỹ thuật hơn khoa học thuần túy.
Thành công của Bimsa bắt nguồn từ ảnh hưởng của hiệu trưởng sáng lập Shing-Tung Yau, nguyên giáo sư toán học tại Harvard. Viện cũng tổ chức các hội nghị quốc tế lớn, như Đại hội Khoa học Cơ bản Quốc tế (ICBS) hàng năm, bắt đầu từ tháng 7/2023, thu hút những người đoạt huy chương Fields, giải Turing và các học giả toàn cầu.
Mohammad Hossein Yavartanoo, nhà vật lý lý thuyết người Iran tham dự ICBS 2023, gọi đây là "sự kiện lớn chưa từng thấy trên thế giới", nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tập hợp các nhà khoa học vĩ đại trong hai tuần và truyền cảm hứng cho sinh viên. Ông cũng cho biết danh tiếng của Shing-Tung Yau là một yếu tố khiến Bimsa hấp dẫn.
Các học giả khác như Kimyeong Lee (Hàn Quốc), Semen Artamonov (Nga) hay Yevgen Makedonskyi (Ukraine) đều đánh giá cao môi trường hợp tác và liên ngành tại Bimsa. Họ cho rằng nơi đây mang đến cơ hội hiếm có để phát triển nghiên cứu sâu rộng, so với các trường phương Tây vốn bị hạn chế bởi cơ cấu, ý thức hệ hay bất ổn tài chính.
Bầu không khí hợp tác cũng thu hút Konstantin Khanin (Canada), người rời bỏ vị trí tại Đại học Toronto, đánh giá Bimsa giống Viện Vật lý Lý thuyết Landau thời Liên Xô, nơi chất lượng nghiên cứu được đặt lên hàng đầu thay vì số lượng bài báo.
Một số giáo sư tại Bimsa còn giảng dạy tại Trường Đại học Qiuzhen thuộc Đại học Thanh Hoa, được thành lập năm 2021 để đào tạo “những nhà toán học đẳng cấp thế giới trong tương lai”. Các học giả đánh giá cao khả năng tiếp thu nhanh và năng lực xuất sắc của sinh viên, tạo nên lớp kế thừa vững chắc cho nghiên cứu toán học tại Trung Quốc.
Konstantin Khanin nhận xét, trong 25 năm qua, Trung Quốc đã đạt tiến bộ lớn về toán học. Những bài báo nghiên cứu từ Trung Quốc ngày nay không chỉ nhiều hơn mà còn chất lượng cao, nằm trong số các nghiên cứu hàng đầu thế giới, phản ánh rõ sức hút và vị thế đang lên của Bimsa trên bản đồ khoa học toàn cầu.
