Tranh cãi từ nhiều phía khi cựu Tổng thống Philippines Duterte bị 'cưỡng chế' đến Hà Lan

Sự việc xảy ra chỉ vài giờ sau khi ông bị bắt giữ theo lệnh của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) liên quan đến chiến dịch trấn áp ma túy kéo dài nhiều năm khiến hàng nghìn người thiệt mạng.

Theo báo The Philippine Star, ông Duterte bị đưa lên máy bay vào tối thứ Ba. Con gái ông, Veronica Duterte, đăng trên Instagram: "Họ đang đưa bố tôi đi bằng vũ lực mà không xem xét tình trạng sức khỏe của ông ấy".

Con gái ông, Phó Tổng thống Sara Duterte, tuyên bố: "Ngay lúc này, ông ấy đang bị cưỡng chế đưa đến Den Haag. Đây không phải là công lý - đây là sự áp bức và đàn áp".

Sau khi máy bay cất cánh, bà Sara Duterte thông báo sẽ bay sang Hà Lan vào thứ Tư để theo dõi tình hình.

Cựu Tổng thống Duterte, 79 tuổi, bị bắt giữ tại sân bay quốc tế ở thủ đô Manila khi vừa trở về từ Hồng Kông vào thứ Ba. Ông bị cáo buộc "phạm tội ác chống lại loài người" trong chiến dịch trấn áp tội phạm ma túy từ ngày 1/11/2011 đến 16/3/2019, theo ICC.

ICC xác nhận lệnh bắt giữ ông Duterte và nhấn mạnh rằng ông sẽ phải ra hầu tòa ngay khi đến Den Haag. 

Tổng thống Philippines đương nhiệm Ferdinand Marcos Jr. cho biết ông Duterte lên chuyến bay rời Manila lúc 11 giờ 3 phút tối theo giờ địa phương và sẽ quá cảnh tại Dubai trong vài giờ trước khi tiếp tục hành trình đến Hà Lan.

Ông Marcos xác nhận nhận được thông báo từ Interpol về lệnh bắt giữ vào lúc 3 giờ sáng cùng ngày. "Interpol đã yêu cầu hỗ trợ và chúng tôi phải thực hiện nghĩa vụ của mình", ông Marcos tuyên bố trong buổi họp báo tối thứ Ba.

Dưới thời ông Duterte, Philippines thực hiện chiến dịch chống ma túy quyết liệt, dẫn đến hơn 6.000 người thiệt mạng. Chiến dịch này đã bị cộng đồng quốc tế lên án gay gắt và trở thành tâm điểm của cuộc điều tra từ ICC. Mặc dù ông Duterte đã rút Philippines khỏi ICC vào năm 2019, tòa án này vẫn giữ quyền tài phán đối với các tội ác xảy ra trong giai đoạn trước khi Philippines chính thức rời khỏi ICC.

Việc bắt giữ ông Duterte ngay lập tức làm dấy lên làn sóng phản ứng mạnh mẽ. Những người ủng hộ ông đã kéo đến căn cứ không quân Villamor, nơi ông bị giam giữ trong nhiều giờ, để phản đối. Một số người thậm chí đã đối đầu với cảnh sát.

Aikko Valdon, một công nhân Philippines làm việc ở nước ngoài, bày tỏ sự thất vọng: "Tôi không nghĩ mọi chuyện sẽ đến mức này. Ông ấy đã làm rất nhiều điều cho đất nước, vậy mà họ lại đối xử với ông ấy như thế".

Ngược lại, gia đình các nạn nhân trong chiến dịch trấn áp ma túy tỏ ra vui mừng. Bà Christine Pascual, mẹ của một trong những nạn nhân nói: "Chúng tôi đã cầu nguyện, đấu tranh suốt bao năm nay. Cuối cùng, một tổng thống phải đối mặt với lệnh bắt giữ vì những tội ác mà ông ta đã gây ra".

Trước khi bị bắt, ông Duterte nhiều lần bác bỏ cáo buộc về các vụ hành quyết ngoài vòng pháp luật. Trong một sự kiện ở Hồng Kông hôm Chủ nhật, ông chỉ trích ICC: "Tôi có lệnh bắt giữ từ ICC à? Tôi đã làm gì sai? Tôi đã làm tất cả vì sự yên bình của người dân Philippines".

Luật sư của Duterte đã đệ đơn lên Tòa án Tối cao Philippines, lập luận rằng quốc gia này không có hiệp ước dẫn độ với ICC, vì vậy ông không thể bị chuyển giao cho tòa án quốc tế. Tuy nhiên, theo ICC, họ có quyền tài phán đối với những tội ác xảy ra trước khi Philippines rút khỏi tổ chức này vào năm 2019.

Dù không còn nắm quyền, ông Duterte vẫn là một nhân vật có ảnh hưởng lớn trong chính trường Philippines. Ông đã đăng ký tranh cử thị trưởng thành phố Davao vào tháng 10 năm ngoái.

Gia đình ông cũng nắm giữ nhiều vị trí quan trọng. Phó Tổng thống Sara Duterte, con gái ông, đã bị luận tội vào tháng trước vì các cáo buộc liên quan đến một phát ngôn ám chỉ sẽ ám sát Tổng thống đương nhiệm. Con trai ông Duterte, Sebastian Duterte, hiện là Thị trưởng Davao và dự kiến tranh cử trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới.

Trung Quốc đã cảnh báo ICC không được "chính trị hóa" vụ việc này. Bắc Kinh cho rằng việc truy tố ông Duterte có thể là "một tiền lệ nguy hiểm" và bày tỏ quan ngại về "tiêu chuẩn kép" trong hệ thống tư pháp quốc tế.

Dự kiến, ông Duterte sẽ có phiên điều trần đầu tiên trước ICC trong thời gian tới. Nếu bị kết tội, ông có thể phải đối mặt với án tù dài hạn.

Cao Phong (theo The Philippine Star, CNN, AJ)