Gánh nặng giữ chỗ đại học với sinh viên Nhật Bản

Dù chính phủ kêu gọi giảm gánh nặng tài chính, phần lớn các trường đại học tư thục vẫn do dự thay đổi chính sách hoàn trả lệ phí.

Theo khảo sát, khoảng 70% các trường đại học tư thục tại 9 tỉnh thuộc vùng Chubu không có ý định hoàn trả học phí hoặc lệ phí nhập học cho những sinh viên đã trúng tuyển nhưng không theo học. Cuộc khảo sát trực tuyến được tiến hành vào tháng 10, sau khi Bộ Giáo dục Nhật Bản ban hành thông báo hồi tháng 6 kêu gọi các trường xem xét giảm bớt gánh nặng tài chính cho thí sinh.

Thực trạng “trả học phí hai lần” từ lâu đã là nỗi bức xúc của sinh viên và phụ huynh. Theo ước tính của Bộ Giáo dục, cứ bốn sinh viên thì có một người phải nộp phí nhập học cho những trường mà họ không theo học. Phí này còn được gọi là “phí giữ chỗ”.

Nguyên nhân xuất phát từ việc các trường đại học tư thục công bố kết quả tuyển sinh sớm hơn các trường công, buộc sinh viên phải đóng phí để giữ chỗ như một phương án dự phòng. Nếu các em không theo học, trường không trả lại phí này. Các trường nêu rõ đây là chi phí nhân sự và hành chính đã phát sinh trong quá trình tuyển sinh.

Về mặt pháp lý, các trường đại học tư thục đang dựa vào phán quyết của Tòa án Tối cao năm 2006, trong đó xác định lệ phí nhập học là “khoản bồi thường cho việc có được quyền ghi danh”. Theo phán quyết này, các trường không có nghĩa vụ pháp lý phải hoàn trả phí cho sinh viên không nhập học.

Tuy nhiên, bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay đã thay đổi đáng kể. Chi phí sinh hoạt tăng cao, thu nhập hộ gia đình chịu áp lực, khiến vấn đề này được đưa ra tranh luận tại Quốc hội và dẫn tới thông báo của Bộ Giáo dục trong năm nay.

Áp lực càng trở nên rõ rệt trong bối cảnh dân số trong độ tuổi đại học tại Nhật Bản đang suy giảm nhanh chóng. Không giống các trường công lập nhận được trợ cấp đáng kể từ chính phủ, các trường tư thục phụ thuộc chủ yếu vào học phí và các khoản đóng góp của sinh viên để duy trì hoạt động. Nếu buộc phải hoàn trả, việc lập kế hoạch tài chính và học thuật sẽ trở nên khó khăn hơn.

Trước những lo ngại này, Bộ Giáo dục đã đề xuất các biện pháp trung gian, như cho phép sinh viên chỉ nộp một phần phí ban đầu, gia hạn thời hạn thanh toán hoặc hoàn trả nếu thí sinh từ chối nhập học sớm. Một số trường, như Đại học Doho và Đại học Tokai Gakuen ở Nagoya, đã áp dụng các giải pháp này.

Tuy vậy, các nhóm vận động sinh viên cho rằng những biện pháp này vẫn chưa đủ. Theo khảo sát của Liên đoàn các Hiệp hội Hợp tác xã Đại học Quốc gia, sinh viên trúng tuyển đã phải trả trung bình 260 nghìn yên cho mỗi trường mà họ không theo học. Cô Yuka Morita, thành viên Dự án Nghiên cứu Phí Nhập học, cảnh báo rằng thực tiễn này có thể tước đi cơ hội lựa chọn của sinh viên có hoàn cảnh khó khăn.