EU và bài toán khí đốt khi Nord Stream ngừng hoạt động

Các bên đang cáo buộc nhau về nguyên nhân gây ra sự cố rò rỉ ở hai hệ thống đường ống dẫn khí đốt từ Nga qua biển Baltic sang Châu Âu. Dù sự thật là gì đi nữa, gần như chắc chắn Châu Âu giờ đây sẽ phải đối mặt với mùa đông năm 2022 và có thể những mùa đông tiếp theo mà không có khí đốt Nga.

EU quyết tâm chấm dứt sự phụ thuộc vào khí đốt Nga càng sớm càng tốt. Hai mùa đông tiếp theo sẽ rất thách thức đối với tất cả những người tiêu dùng khí đốt của Châu Âu: Hộ gia đình, doanh nghiệp và ngành công nghiệp. Nhưng các động thái mà EU đang thực hiện có thể thay đổi cơ bản vị thế của lục địa này trong thị trường khí đốt toàn cầu.

Trước đây, Châu Âu đóng vai trò cân bằng, là nơi nhận các chuyến hàng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), thường là vào những tháng mùa hè, khi nhu cầu LNG ở Châu Á thấp. Do đó, LNG chỉ xếp thứ hai trong an ninh khí đốt của Châu Âu so với khí đốt đường ống của Nga.

Nếu đến năm 2027, Châu Âu không còn nhập khẩu khí đốt Nga dưới bất kỳ hình thức nào thì sẽ phải cạnh tranh với Châu Á với tư cách một trung tâm có nhu cầu cao về khí đốt. Hiện chưa rõ sẽ mất bao lâu để thị trường LNG tăng nguồn cung nhằm đáp ứng nhu cầu mới của Châu Âu, nhưng kết quả là thị trường toàn cầu sẽ tái cân bằng.

Mùa đông ảm đạm phía trước

Nga cung cấp khoảng 40% tổng lượng khí đốt tiêu thụ tại EU vào năm 2021. Đức đặc biệt phụ thuộc vào nguồn cung khí đốt giá rẻ này. Khí đốt chỉ tạo ra khoảng 15% sản lượng điện của Đức, nhưng nhiều người dân sưởi ấm bằng khí đốt và nhiên liệu này có vai trò rất quan trọng đối với các ngành công nghiệp nặng như hóa dầu.

EU buộc phải thực hiện các biện pháp quyết liệt để đảm bảo nguồn cung thay thế, giảm nhu cầu khí đốt và chuẩn bị cho khả năng thiếu hụt trong mùa đông này. Chương trình "Tiết kiệm khí đốt cho mùa đông an toàn" của EU hướng tới mục tiêu giảm tiêu thụ khí đốt tổng thể xuống 15% trong toàn khối vào mùa đông năm nay bằng việc yêu cầu mọi người tắt điều hòa trong nhà và văn phòng. Dự kiến còn có các biện pháp tiếp theo trong những ngày tới.

Tin tốt cho Châu Âu là các nguồn cung cấp khí đốt khác là Na Uy, Bắc Phi và Azerbaijan  đều đang hoạt động bình thường. Kho lưu trữ mùa đông đã đầy hơn 80%, trước thời hạn của EU là đạt mốc này vào cuối tháng 10.

Khả năng vượt qua mùa đông mà không gặp khủng hoảng khí đốt của Châu Âu sẽ phụ thuộc phần lớn vào thời tiết - không chỉ thời tiết lạnh như thế nào mà còn cả nắng và gió như thế nào, bởi khí đốt hỗ trợ việc sản xuất năng lượng tái tạo ở nhiều quốc gia.

Mặt khác, Châu Âu cần thu hút các lô hàng LNG linh hoạt đến Châu Âu (tức là các nguồn cung không bị ràng buộc vào các hợp đồng dài hạn phổ biến ở Châu Á). Các nước thành viên EU và các thành viên của Khu vực Kinh tế Châu Âu dự kiến ​​nhập khẩu thêm 41 tỉ mét khối LNG so với năm 2021, tương đương 67% lượng khí đốt bị giảm từ Nga.

Một yếu tố góp phần vào quá trình trên là nhu cầu LNG của Trung Quốc giảm gần 25% trong năm nay so với năm ngoái do chính sách chống COVID-19 và tăng trưởng kinh tế chậm lại. Tuy nhiên, điều này vẫn để lại một khoảng chênh lệch đáng kể về nguồn cung và có những dấu hiệu cảnh báo về sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các khu vực khác của Châu Á đối với nguồn cung LNG mùa đông.

Đáp án của EU

Để đảm bảo khí tự nhiên hóa lỏng có thể được nhập khẩu, Châu Âu cần cơ sở hạ tầng LNG tốt hơn (các bến dỡ LNG từ tàu biển, lưu trữ và sau đó chuyển thành khí đốt bơm vào các đường ống đưa đến người tiêu dùng). Hiện khí đốt đang tắc nghẽn ở nhiều nơi, gây ra những biến động về giá trong ngắn hạn. Năng lực vận chuyển LNG toàn cầu cũng bị căng mỏng và giá thuê một tàu chở LNG để vận chuyển khí đốt đến Châu Âu đang ở mức cao nhất là 100.000USD một ngày trong tháng 9 - tăng 60% so với tháng 8.

Các dự án cảng nhập khẩu LNG mới trên khắp các bờ biển của Châu Âu vẫn đang được lên kế hoạch. Theo một phân tích trong ngành, tổng công suất nhập khẩu của EU có thể tăng 42% vào năm 2025. Nhưng cần có thời gian để xây dựng các bến LNG lâu dài này. Trong khi đó, khả năng nhập khẩu của Châu Âu sẽ tăng nhanh hơn so với nguồn cung LNG bổ sung, dẫn đến cạnh tranh gia tăng và thị trường thắt chặt trong vài năm tới. 

Thủ tướng Đức Olaf Scholz đã có chuyến công du khắp các quốc gia xuất khẩu LNG như Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) để lấp đầy các nhà ga mới của mình. Một điều may mắn nữa là vào năm 2026-2027, một làn sóng nguồn cung LNG mới sẽ lấp đầy các nhà ga này khi sản xuất mở rộng ở Qatar và các dự án mới đi vào hoạt động tại Mỹ.