Tỷ phú Ấn Độ Gautam Adani trở thành người giàu nhất châu Á nhờ đặt cược vào năng lượng xanh

“Phất lên” từ kinh doanh than

Ông Adani sinh năm 1962 ở bang Gujarat, miền tây Ấn Độ trong một gia đình đông con và kinh doanh ngành dệt may. Adani theo học Đại học Gujarat chuyên ngành thương mại, nhưng đến năm thứ hai thì ông bỏ học. Ở tuổi 18, Adani quyết định tìm cơ hội tại Mumbai, thành phố kinh tế phát triển sôi động nhất Ấn Độ chỉ với 100 rupee trong túi.

Ông xin vào làm ở một tổ máy phân loại kim cương tại công ty Mahindra Brothers. Sau hai năm làm việc tại đây, Adani nghỉ việc, tự thành lập doanh nghiệp môi giới kim cương. Đến năm 20 tuổi, ông đã tích lũy được một số tiền không nhỏ. Sau đó, Adani trở về quê nhà bang Gujarat để giúp người anh trai vận hành một cơ sở kinh doanh đồ nhựa.

Năm 1988, ông thành lập Adani Enterprises, công ty hàng đầu của tập đoàn hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu hàng hóa. Năm 1994, Adani Enterprises đã được chính quyền bang Gujarat chấp thuận thành lập một bến cảng để xếp dỡ hàng hóa của chính công ty tại Cảng Mundra. Nhận thấy tiềm năng của dự án, Adani quyết định biến nó thành một thương cảng. Ông đã xây dựng "cầu nối" giữa đường sắt và đường bộ bằng cách đàm phán riêng với hơn 500 chủ đất trên khắp cả nước để tạo ra cảng lớn nhất ở Ấn Độ. Năm 2009, Adani tiếp tục gia nhập lĩnh vực sản xuất điện.

“Phất lên” từ kinh doanh than và sở hữu một dự án khai mỏ than ở Australia vấp phải sự tranh cãi của nhiều nhà hoạt động môi trường, ông Adani đang đẩy mạnh sự phát triển của tập đoàn khỏi lĩnh vực năng lượng hoá thạch. Ông đã và đang có những bước tiến nhanh trong cách lĩnh vực năng lượng tái sinh, sân bay, trung tâm dữ liệu và nhà thầu quốc phòng. Đây cũng chính là những lịch vực được Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi ưu tiên, coi là có tầm quan trọng đặc biệt đối với việc phát triển đất nước và thực hiện các mục tiêu kinh tế dài hạn của quốc gia tỷ dân.

“Adani Group đã nhận diện được và tham gia vào các lĩnh vực đúng vào thời điểm đúng. Điều này tạo ra sức hút của tập đoàn đối với một lực lượng tuyển chọn các nhà đầu tư danh mục nước ngoài”, ông Deepak Jasani, trưởng bộ phận nghiên cứu bán lẻ thuộc công ty môi giới chứng khoán HDFC Securities ở Mumbai, nhận định. “Các lĩnh vực này đều đòi hỏi vốn đầu tư lớn và Adani Group hầu như không gặp khó khăn gì trong việc huy động vốn để phát triển”.

Một số cổ phiếu niêm yết của Adani Group đã tăng hơn 600% trong vòng 2 năm qua, khi nhà đầu tư đặt cược vào nỗ lực của Adani trong lĩnh vực năng lượng và hạ tầng xanh, trong bối cảnh Thủ tướng Modi tìm cách vực dậy nền kinh tế 2,9 nghìn tỷ của Ấn Độ từ đại dịch Covid-19 và tiến tới đạt mục tiêu carbon ròng bằng 0 vào năm 2070. Việc nhà cung cấp chỉ số thị trường MSCI Inc. quyết định đưa thêm các công ty thuộc Adani Group vào chỉ số MSCI thị trường Ấn Độ cũng đồng nghĩa với việc bất kỳ quỹ đầu tư nào dựa trên chỉ số này cũng phải mua cổ phiếu của các công ty đó.

Năm 2020 là năm của tỷ phú Ambani, khi tập đoàn đa lĩnh vực trải rộng từ dầu lửa tới lọc hoá dầu Reliance Industries Ltd. mang về cho ông hàng chục tỷ USD tài sản nhờ sự dịch chuyển sang lĩnh vực công nghệ giúp thu hút vốn đầu tư từ Facebook và Google. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, vận may có vẻ như đã dịch chuyển sang tỷ phú Adani.

Cả hai tỷ phú Ấn Độ này đều là những người xây dựng nên “đế chế” kinh doanh dựa các nhiên liệu truyền thống là năng lượng hoá thạch hoặc than. Nhưng giờ đây, họ đều đang đẩy mạnh các dự án năng lượng xanh. Ông Ambani đã cam kết chi 10 tỷ USD trong 3 năm tới như một phần trong kế hoạch đầu tư 76 tỷ USD vào năng lượng tái sinh. Ông Adani thì cam kết đầu tư tổng cộng 70 tỷ USD trong thời gian từ nay đến 2030 nhằm đưa tập đoàn của ông trở thành nhà sản xuất năng lượng tái sinh lớn nhất thế giới.

Tốc độ phát triển chóng mặt

Nhiều công ty nước ngoài, gồm Total SE và Warburg Pincus LLC đã đầu tư vào các công ty của Adani trong năm 2021. Vào tháng 1, hãng dầu khí khổng lồ của Pháp nhất trí mua cổ phần 20% trong Adani Green Energy Ltd. và cổ phần 50% trong danh mục tài sản điện mặt trời của đối tác Ấn Độ này, nhưng với mức giá rất mềm. Giá trị của thương vụ là 2,5 tỷ USD, so với giá trị vốn hoá thị trường của Adani Green ở thời điểm đó là 20 tỷ USD.

Tiếp đó, đến tháng 3/2021, Warburg tuyên bố đầu tư 110 triệu USD để đổi lấy cổ phần 0,5% trong Adani Ports and Special Economic Zone Ltd., công ty về cảng biển và đặc khu kinh tế. Tháng 5, Adani Green nhất trí mua lại SB Energy India, công ty năng lượng tái sinh ở Ấn Độ của tập đoàn Nhật Bản SoftBank Group Corp., với mức định giá doanh nghiệp 3,5 tỷ USD.

Chỉ trong vòng 3 năm, ông Adani đã giành quyền kiểm soát 7 cảng biển và khoảng 1/4 giao thông đường không ở Ấn Độ. Tập đoàn của ông hiện sở hữu nhà vận hành cảng hàng khổng lớn nhất, nhà phát điện lớn nhất, và công ty bán lẻ khí đốt lớn nhất thuộc khu vực tư nhân của Ấn Độ.

Cổ phiếu Adani Green và Adani Total Gas Ltd, hai trong số các công ty con của Adani Group, đã tăng hơn 1.000% kể từ đầu năm 2020 đến nay. Cổ phiếu của công ty “đầu đàn” trong tập đoàn là Adani Enterprises tăng hơn 730% trong cùng khoảng thời gian, Adani Transmission tăng hơn 500%, và Adani Ports tăng 95%. Trong khi đó, chỉ số tham chiếu của thị trường chứng khoán Ấn Độ là S&P BSE Sensex Index chỉ tăng 40% trong cùng khoảng thời gian.

Là một người bỏ ngang đại học, Adani lúc đầu tìm kiếm vận may trong ngành kim cương ở Mumbai hồi đầu những năm 1980. Sau đó, ông trở về quê nhà bang Gujarat để giúp người anh trai vận hành một cơ sở kinh doanh đồ nhựa. Năm 1988, ông mở doanh nghiệp có tên Adani Enterprises.

Vị doanh nhân từng trải này đã vượt qua nhiều cuộc khủng hoảng. Cách đây 2 thập kỷ, ông bị bắt cóc đòi tiền chuộc. Năm 2008, ông là một trong những con tin bị giam giữ tại khách sạn Taj Mahal Palace ở Mumbai trong cuộc tấn công khủng bố khiến ít nhất 166 người thiệt mạng.

Chiến lược phát triển bền vững và tham vọng xanh của ông Adani bị nhiều nhà hoạt động chống biến đổi khí hậu chỉ trích, với lý lẽ rằng đó chỉ là vỏ bọc của Adani trong lúc ông vẫn đang phát triển dự án khai mỏ than có tên Carmichael ở Australia. Adani Group đã quyết định dùng tiền túi của công ty để đầu tư cho mỏ Carmichael sau khi không tìm được nguồn vốn từ bên ngoài, và tháng 12 vừa qua, tập đoàn này tuyên bố đã sẵn sàng cho việc bắt đầu xuất khẩu than từ mỏ này.

Ông Adani cũng bị các đối thủ chính trị của ông Modi công kích vì mối quan hệ gần gũi của ông với vị Thủ tướng. Thậm chí có người gọi mối quan hệ này là “chủ nghĩa nhất thân nhì quen”. Adani bác bỏ những lời chỉ trích đó, cho rằng đánh giá như vậy là vô căn cứ và khẳng định chiến lược của ông thành công là nhờ phù hợp với các ưu tiên của chính quyền ông Modi.

Theo Giám đốc Sanjiv Bhasin của IIFL Securities Ltd., một số công ty của Adani Group, như các công ty cảng biển, hoạt động “gần như độc quyền”. Ông Bhasin cho rằng với nhiều công ty của Adani có quan hệ gần gũi với chiến lược công nghiệp hoá và phát triển hạ tầng của Ấn Độ, các công ty này “đã vớ được mỏ vàng và tranh thủ khai thác”.